Náttúrufræðingurinn - 1948, Blaðsíða 14

60
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
holum, sem algengar eru í liverju vel grónu hrauni og myndast a£
því, að vatn, sem sígur í hraunið, holar mold og sand undan gras-
sverðinum, unz lrann dettur niður. Holurnar í þessari laut eru gaml-
ar og munu ekki hafa breytzt verulega árum saman. Hið fyrsta, sem
við veittum athygli (og Næfurholtsbræður höfðu raunar fytT tekið
eftir), var, að grasið hafði guinað á lægsta barmi liverrar holu og
þaðan lá gulleit rák í grasinu fáeina metra undan hallanum, sömu
leið og vatn myndi renna, ef það kæmi upp úr holunni. Næsta til-
raun var að þefa upp úr holunum, auðvitað varlega, og fundum
við þá líkt til í nefinu og af sódavatnsropa. (Samlíkingin er ekki
fögur, en ég veit ekki aðra betri.) Þá kveiktum við á eldspýtum og
bréfum og stungum þeim logandi niður í gjóturnar. Loginn slokkn-
aði alltaf, urn leið og hann kom niður fyrir lægsta barminn. Þetta
sýndi, að gjóturnar voru sléttfullar af loftkenndu efni, sem 1 jós
gat ekki logað í. Loft þetta hlaut enn fremur að vera þyngra í sér
en andrúmsloftið, þar sem það myndaði polla í gjótunum, og gulu
rákirnar bentu til, að það gæti runnið frá þeim í eins konar lækj-
um. Að öllu þessu athuguðu, var ég sannfærður um, að þetta væri
kolsýra (réttara nafni koldioxýð, COa), ef til vill blönduð öðrum
lofttegundum. Einnig var nú ijóst, að þessi iaut var stórhættuleg
mönnum og skepnum. í algeru logni, rnátti ætla, að hún fylltist
kolsýru jafnhátt skarðinu véstur úr henni. Slík kolsýrutjörn væi'i
120 cm djúp og vitaskuld gersamlega ósýnileg. í fyrra sumar tjald-
aði ferðafólk stundum niðri í þessari laut og svaf þar um nætur.
Ef kolsýrutjörn hefði myndazt þar einhverja þá nótt, hefði senni-
lega enginn þeirra, sem í tjöldunum sváfu, vaknað aftur til þessa
lífs. En í fyrra sumar var kolsýruútstreymið ekki byrjað. Kolsýran í
þessari laut hafði ekki orðið að bana neinni skepnu með heitu
blóði, og þykir mér það furðu mikil og heillarík tilviljun, því að
stórgripir og sauðfé eru oft á þeit á þessum slóðum og Næfurholts-
kúnum þykir oft gott að liggja niðri í lautinni.
Ég þekkti staðhætti í Loddavötnum, þar sem fjádauðinn liafði
orðið mestur, og vissi, að þar liagaði h'kt til og í þessari laut að
því leyti, að þau liggja í dæld og hallar ekki frá þeirn fyrr en komið
er upp á nokkurra mannhæða háan hraunþröskuld. Þar gat því
einnig myndazt kolsýruuppistaða.
En eftir var að skýra fjárdauðann í Hólaskógi. Þar hafði ekki enn
fundizt nein ,,ólyfjan“ úr jörðu, og mér var ókunnugt um staðhætti
þar, sem hræin fundust. Þeir Geir og Sverrir fylgdu okkur nú þang-