Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 25

MYNDIR ÚR JARÐFRÆÐI ISLANDS I
85
nær stöðugt virkur, og var það ýmist, að hann þeytti upp hraun-
flykkjum með miklum hvellum eða hann blés út ösku með þungu
hvæsi. 1. mynd sýnir slíkt öskugos. Sést greinilega „blómkálshöfða“
(cauliflower) myndun í mekkinum, en hún er einkennandi fyrir
hraðfara og rykkjótt uppstreymi lofts, sem er heitara en loftið um-
hverfis. Það er sama fyrirbæri, og þegar kolareykur hnyklast upp úr
reykháfum gufuskipa, þegar miklu er mokað á vélina, og svipað má
sjá, er skýjaklakkar myndast við uppstreymi lofts á heitum sumar-
degi. Mökkurinn er hlaðinn ösku, sem er það gróf, að það þarf all-
sterkt uppstreymi til að lyfta henni. 1 forgrunni makkarins sést, hvar
þessi aska sáldrast niður úr „blómkálshöfði", sem getur ekki haldið
henni í sér lengur, þar eð uppstreymið er orðið of hægt. 1 forgrunni
myndarinnar er hraun frá fyrsta gosdeginum litað af gosefnum, en
sjálfur gíghóllinn er í hvarfi. Hann var þá búinn að ná nokkurri
hæð, þótt miklu minni væri en síðar varð, var reglulega keilulaga,
með dálítið íbjúgum útlínum, og virtist hlaðinn upp nær eingöngu
úr hraunkúlum og -kleprum.
Hinn 3. maí breyttist gosið bæði í Toppgíg og Axlargíg. Hinar
háværu sprengingar hættu að mestu, en þeir tóku að blása út ösku
nær án afláts. Fór svo fram þar til um 20. júní. Hlóðst Toppgígur
hratt upp á þessu timabili. Eftir 20. júní rénaði mjög gosið í honum,
en þó voru sprengingar og stuttar öskugoshrinur með vaxandi milli-
bili fram undir miðjan september.
Hinn 29. júní, réttum þrem mánuðum eftir gosbyrjun, var gengið
á gíginn í fyrsta skipti (S.Þ., Á. Stefánsson, E. Sæmundsson). Hafði
hann þá hækkað mjög og mun ekki hafa bætt verulega við hæð sína
eftir það. Varla var þá vært uppi á gígbörmunum fyrir svækju, og
vSnið gegnum Toppgig samkvæmt mælingum höfundar. — Section through Topp-
gígur. Based on author’s measurements.