Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 26

86
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
sá sjaldnast handa skil, en þó grillti snöggvast niður undir gígbotn,
og voru gígveggirnir gulflekkóttir af brennisteini.
Hinn 22. júlí mældi Steinþór Sigurðsson hæð Toppgigs frá Galta-
læk, og reyndist hún þá 1503 m y. s., en 2. september gengum við
Árni Stefánsson aftur á gíginn og mældum hann nokkuð nákvæm-
lega utan og innan. Sýnir meðfylgjandi teikning snið frá NV til SA
eða þvert á gossprungustefnuna. Þvermál gígsins í þá stefnu er 170 m,
en í sprungustefnuna 215 m, mesta dýpt nær 80 m, halli gígveggja
að utan 30°—32°, en brattinn nokkru meiri að innan og sums stað-
ar þverhnípi, botninn sléttur, en um 10 m frá botni er stallur 8 m
breiður með austurvegg og mun liklega á tímabili hafa verið hraun-
tjörn i gígnum upp í þessa hæð. Austurbarmur er 23 m lægri en
vesturbarmur. Rúmmál gígsins (að skálinni frádreginni) er um 5
milljónir rúmmetra.
2. og 3. mynd eru báðar teknar haustið 1948, en síðan hefur Topp-
gígur tekið furðu litlum breytingum, þótt Axlargígur hafi á sama
tíma hrunið mjög saman. Má þó vera, að Toppgígur hafi lækkað
2—3 metra, því að eitthvað hefur hrunið úr vesturbarminum. Enn
bræðir gigurinn snjó utan af sér, og er því mest áberandi á vetrum,
þegar fjallið er snævi þakið. Dálitla gufu leggur enn úr gígbörm-
unum, en botninn er kaldari, því að hinar heitu gufur eiga hægara
með að þrengja sér upp gegnum gígveggina, sem eru að miklu leyti
úr gosmöl, en upp í gegnum hraunið undir gígbotninum. Nokkur
snjór safnaðist í gígbotninn þegar veturinn 1947—48, en í septem-
ber 1952 var gígurinn þó snjólaus.
Eins og fyrr getur, hefur Hekla breytt nokkuð um svip við síðasta
gosið. Hvort hún hafi frikkað eða ófríkkað skal ósagt látið. En víst
er um það, að víðsýnna er nú af „tindi Heklu hám“ en áður, og
merkilegra er um að litast á háhrygg fjallsins en fyrir gosið. Vil ég
eindregið ráða þeim, sem ekki hafa gengið á Heklu, að gera það, og
það fremur fyrr en síðar. Þá mun ekki iðra.
SUMMARY:
The Geology of Iceland I. The Summit Crater on Hekla.
The most conspicuous change in the shape of Hekla caused by her last eruption
was the formation of the new Summit Crater (Icel. Toppgígur) which increased
the height of the mountain from 1447 to 1503 metres. This crater was active from
tlie very beginning of the eruption but its activity was very variable. Until April
13th it mostly erupted at long intervals but on that day the activity was intensi-