Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 15

HVERSU MÖRG ERU HEKLUGOSIN?
77
13 (en samkvæmt Thoroddsen 19), síðan Island byggðist, eða öllu
heldur frá og með gosinu 1104, en þar að auki hafi gosið 5—8 sinn-
um á Heklusvæðinu, en af þeim gosum hafa 1—3 verið samtímis
gosi úr háhrygg Heklu. Samanlagt hefur síðan sögur hófust gosið í
mesta lagi 20, í minnsta lagi 18 sinnum í Heklu og á Heklusvæðinu,
og er þá reiknað eitt gos, þótt gjósi á fleirum en einum stað sama
árið, en samkvæmt Thoroddsen ættu þessi gos, þ. e. Heklugosin í
víðustu merkingu þess orðs, að vera orðin 23.
Líklegt má telja, að sum, e. t. v. öll, þau gos á Heklusvæðinu, sem
ekki voru í Heklu sjálfri, hafi haft einhver áhrif á lengd goshléanna
í Hekluhryggnum, létt á Heklu, ef svo mætti segja, og lengt goshlé
hennar.
Segja má e. t. v., að ekki skipti það miklu máli, hvort hún Hekla
hafi gosið 13 eða 19 sinnum, síðan hún vaknaði af aldasvefni annó
1104, en viðurkvæmilegt virðist mér þó, að við vitum sem bezt skil
á ferli þess fjalls, sem frægara er flestum fjöllum jarðarkringlunnar
og hefur borið nafn lands okkar víðar en Eddur og Islendingasögur.
Þó er það þýðingarmeira, að saga Heklu er þáttur í sögu okkar þjóð-
ar, þar um bera þögul vitni vikri fylltar bæjarrústir frá Þríhyrningi
allt norður að Hvítárvatni.
Raunverulega er það svo, að saga íslenzku þjóðarinnar er sam-
tvinnaðri en saga flestra annarra þjóða náttúruviðburðum og nátt-
úrubreytingum þess lands, er þjóðin byggir. Eldgos, jökulhlaup, land-
skjálftar, hafís, jarðvegsmyndun, uppblástur, loftslagsbreytingar. Allt
eru þetta þættir svo samtvinnaðir okkar sögu, að ekki verða frá skild-
ir, þegar hún er skráð.
En þótt margt hafi verið merkilegt unnið í íslenzkri sagtifræði síð-
ustu áratugina, virðist mér, að þessir þættir hafi orðið helzti mikið
útundan. Til þess liggja raunar eðlilegar orsakir. Þessir þættir verða
vart raktir, svo að viðunandi sé, af húmanistískum sagnfræðingum
einum saman. Þeir hafa ekki þá náttúrufræðilegu þekkingu, sem þarf
til að lesa náttúrunnar letur. Á hinn bóginn er náttúrufræðingum
heldur ekki hægt um vik. Fæstir þeirra lesa lengur latínu, en á því
máli eru ýmsar af heimildunum um náttúruviðburði skráðar, þeir
eiga erfitt með að stafa sig fram úr fljótaskrift eða grúska í miðalda-
skjölum. Þeir læra ekki heimildagagnrýni á sama hátt og sagnfræð-
ingamir. Lausnarorðið er hér samvinna, samvinna húmanista og
náttúmfræðinga.
Þeirrar samvinnu bíða mörg merkileg viðfangsefni.