Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 31

UM HREIÐURGERÐ ISLENZICA FÁLKANS
91
klettastalli, skeið eða þræðingi, eins og margir kalla, inn undir kletti,
þar sem lóðrétt bjarg er neðan við, með öðrum orðum: ávallt í skjóli
og vari fyrir úrkomu, sem fellur lóðrétt niður, og oft í bjargi, er slút-
ir langt fram yfir sig, er hreiðurbollinn grafinn mjög grunnt eða ná-
lægt hálfri þykkt eggjanna og stundum varla það, í sand og möl eða
samrunna mold og möl og sand með óverulegum hring úr sinustráum
og fúnum viðartægjum, en oftast meira af gömlum fjöðrum og smá-
beinum úr fuglum, sömuleiðis ofurlitlum dún, þ. e. stökum fjöðrum,
er fálkinn reitir af sér (hreiðurbletturinn), þegar hann fer að liggja
á eggjunum. Hreiðurbollinn sjálfur er oftast nœstum ber sandurinn
og mölin, þegar um nýbyggingu er að ræða í hömrum, þar sem eng-
inn gróður er til. Mjög fljótt myndast þó þar í næsta nágrenni mosi
og grastoppar, er frá líður, og gerir það vistlegra, ásamt matarúrgangi,
vængjum, beinum o. fl., sem er lengi að fúna, í og umhverfis hreiðr-
ið, því að næstum allt drit unganna fer veg allrar veraldar, þ. e. nið-
ur fyrir hreiðrið. Sést það oft langar leiðir, eins og dvalarstaðir (nátt-
ból) fullorðinna fugla á vetrum (sbr. fyrrnefnda lýsingu á hreiður-
gerð grænlenzka fálkans). Aftur á móti finnst mér þrifnaðurinn hjá
hrafnafjölskyldunni miklu lakari. Þykir mér líklegt, að hrafninn hafi
það á bak við eyrað, ásamt fleiru, þegar hann velur og reisir bústaðinn.
Langoftast virðast mér fálkar hafa orpið hér síðari hluta aprílmán-
aðar í sæmilegu árferði, og er þá auðvitað ekki tekið til greina siðara
varp, þegar fyrstu eggjunum er rænt. Aldrei hef ég séð hreiðurblett
á karlfálka á varptíma, þótt verið geti, að þeir annist eitthvað eggin.
Á móti því mælir þó það, að mjög oft hef ég séð fálka á hreiðri og
ætíð talið það kvenfuglinn, eftir útliti, stærð og litarhætti. Oft hef
ég séð karlfuglinn sitja rétt hjá frúnni (snemma á morgnana) tím-
unum saman, og venjulega er hann á verði skammt frá. Allan álegu-
timann er mér nær að halda, — a. m. k. síðari hluta hans — að for-
eldramir víki aldrei frá hreiðrinu samtímis. Eins hef ég oft séð, að
fálkahjónin skiptast á um að sitja hjá ungunum fyrstu 2—3 vik-
urnar og víkja aldrei frá þeim. En langoftast hefur það verið móðirin.
Munurinn á hreiðurgerð íslenzka fálkans og krumma er því mjög
mikill. Hreiðurgerð krumma lýsi ég ekki hér, enda alþekkt. En allir
silkisokkarnir, sem hurfu eitt sinn af þvottasnúru á Raufarhöfn til
hugarangurs eigendunum, tvibönduðu vettlingarnir, sjálfskeiðungarn-
ir, matskeiðarnar, tóbaksponta silfurbúin o. m. fl., er fundizt hefur í
hrafnshreiðrum, talar sínu máli um byggingarlist krumma og „smekk-
vísi“. Allt slíkt er fjarri fálkanum íslenzka. En þegar hann sér, að