Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 27

HAGNÝTING SKELDÝRA
73
Ingimar Óskarsson:
Hagnýting skeldýra
Lindýrin eru önnur fjölskrúðugasta fylking dýraríkisins og jafn-
framt ein hin elzta, jarðsögulega séð. Hafa menjar þessarra dýra
fundizt í lögum frá Kambríum-tímabilinu, en það tímabil er talið
hefjast fyrir 500 milljónum ára. Meginþorri lindýranna hefur urn sig
hús úr kalki, en efni í það fær dýrið úr fæðu þeirri, er það neytir.
Sérkenni á ytra útliti þessarra kalkhylkja gefa til kynna, um hvaða
tegund er að ræða. Tegundaeinkennin haldast því óbreytt, þó að
sjálft dýrið deyi, og er unnt að þekkja tegundirnar, þó að þær séu
búnar að hvíla í jarðlögunum um milljónir ára. T. d. hefur kúf-
skelin fundizt á meginlandi Evrópu í lögum frá Krítar-tímabilinu,
en því tímabili lauk fyrir 70 miljónum ára. Og hér finnast langt inn
í landi svo ferskar 7 þúsund ára kræklingsskeljar, að ætla mætti, að
þær væru nýreknar á fjöru.
OIl þau lindýr, sem hafa um sig kalkhús, eru í daglegu tali nefnd
skeldýr, og í því, sem hér fer á eftir, verður sú merking orðsins við-
höfð. Lögun hússins er aðallega tvenns konar, og í samræmi við það
er ýmist talað um skeljar (samlokur) eða kuðunga (snigla).
Skeldýrin eru bæði láðs og lagardýr, og er fjölbreytni þeirra meiri
en orðin ein geta gefið til kynna. Þessi fjölbreytni á að miklu
leyti rót sína að rekja til hinna gerólíku lífsskilyrða, er skeldýrin
eiga við að búa. Þau hafa lagt undir sig svo að segja gervallan hnött-
inn. Þau byggja skógana og fjöllin, ár og vötn, hyldýpi hafsins og
grunnsævið umhverfis löndin. Þau búa í svellköldum sæ íshafanna
og í sívörmum sjó úti fyrir ströndum hitabeltislandanna. En það er
ekki eingöngu hin margvíslega lögun skeldýranna, sem vekur undr-
un og aðdáun þeirra, er skyggnzt lrafa fyrir alvöru inn í ríki lindýr-
anna, heldur miklu fremur hin óteljandi mynstur og hinir dásam-
legu litir, sem skeldýrahúsin hafa til að bera. Ekki fer mikið fyrir
stærð þessarra dýra. lengd þeirra flestra er þetta frá 1 mm upp í
15 cm. Til eru þó tegundir, sem eru regluleg tröll á skeldýravísu,.