Náttúrufræðingurinn - 1957, Qupperneq 40

86
NÁTTÚRUFRFÆÐINGURINN
við betri kjör nú en nokkru sinni fyrr. Þótt hemlað sé gegn sumu,
sem hlýtur að koma og verður að koma, vill samt oft gleymast að
spyrna gegn öðru, sem til lítils gagns er eða jafnvel tjóns. Við, sem
eyðum ævinni undir erlendum himni, höfum ánægju af að lesa
í blöðum að heiman um margar þær nýjungar á íslandi, sem aðrar
þjóðir hafa ekki getað án verið, en um leið hryggir það okkur að
sjá takmörkuðu fé eytt í hluti, sem betur væru ókeyptir. Finnst
samt engum miður, þótt íslendingar njóti nú ýmiss konar munað-
ar, sem aðrir hafa velt sér í lengi. Sumur munaður getur samt verið
hættulegur, og ef sú hætta er ekki aðeins bundin við þann ættlið,
sem leyfir sér munaðinn, heldur og við afkomendur hans í meira en
sjö sinnum sjö liði, er tími til að vara við nýjunginni.
Áratugum saman hafa sumar skóverzlanir erlendis haft tæki til
gegnumlýsingar á fótum, svo að fólk megi sjá bein sín í nýjum
skóm. Tækið hefur að sjálfsögðu auglýsingagildi vegna þess að
marga fýsir að sjá fætur sína innvortis, en gildi þess fyrir skóval er
ekkert, því að tilfinningin ein segir betur til um hentugleika skónna
en gegnumlýsing, þótt sérfræðingar skoði fótinn í skóm með aðstoð
hennar. Tæki þetta er nú að komast úr tízku erlendis, og veldur
kannski ekki minnstu, að sérfræðingar í erfðafræði hafa bent á, að
gegnumlýsing af hverju tagi er hættuleg og ber að nota sem tæki
til lækninga mun varkárar en gert hefur verið til þessa. Þúsundir
tilrauna hafa sem sagt leitt í ljós, að öll gegnumlýsing getur valdið
stökkbreytingum af alvarlegasta tagi, svo að litþræðir eru brotnir
og kon skemmd og gerð óvirk eða rangvirk án þess að hægt sé að
bæta úr á eftir. Slík meðferð á venjulegum líkamsfrumum er oft-
ast hættulaus, þótt stundum geti hún valdið krabbameini. En ef
kynfrumur, eða þær frumur, sem mynda kynfrumur, verða fyrir
geislum við gegnumlýsingu svo að litþræðirnir skemmist, getur
þetta valdið ófrjóvgi ef skemmdirnar eru miklar, en oftar hefur
þetta þó lítil áhrif á frumurnar sjálfar, heldur flytja þær skemmd-
irnar til næsta ættliðs og svo koll af kolli. Flestar stökkbreytingar
af þessu tagi eru víkjandi, svo að áhrifa þeirra gætir ekki fyrr en
tveir afkomendur forföðurins, sem skemmdirnar urðu hjá, eiga
afkvæmi saman. Þá geta aftur á móti allskyns afskræmi orðið til
eða hreysti einstaklingsins orðið mun minni en skyldi og líf hans
styttra.
Ótal dæmi þess, að gegnumlýsing hafi skemmt frumur til mik-