Náttúrufræðingurinn - 1973, Blaðsíða 62

54
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
vatnsnúið stórgrýti allt vestnr fyrir Undirvegg og malarlög sjást þar
í lautum án þess að upphaflegt hraunyfirborð, svo sem reipi og
sprungóttir hraunhólar, hafi látið á sjá. Bæði suðvestan og suð-
austan við Ásbyrgi hafa verið grynningar, og haugar af flóðseti
mynda þar stærðar eyrar á milli flóðálanna. Hér norðan til ber
Ásbyrgishraunið engin merki jökulsvörfunar, sem örugglega verða
greind frá flóðummerkjum. Það eina, sem nokkurt Itald væri í, eru
rákirnar á klöppum í Eyjunni, en einar sér mega þær sín lítils.
Eftir að Ásbyrgishrauninu hefur verið fylgt vestur fyrir sigdalinn,
er það auðrakið til upptaka í Stóra-Víti á Reykjaheiði, voldugustu
dyngjunni hér um slóðir. Þeistareykjabunga er yngri og miklu
minni dyngja norðan í lialla Stóra-Vítisdyngjunnar. Þaðan hafa
runnið hraunstraumar norður á Kelduhverfissanda, þótt ekki hafi
þeir náð austur að Ásbyrgi.
Hraunið rann rí siðjökultíma.
Það má telja nokkurn veginn öruggt, að sjávarstaða var komin
í líkt horf og nú, þegar Stóra-Vítishraunið rann, því að engar ör-
uggar menjar um sjávarrof sjást í því. Einhverjum kynni að detta
í hug hamrabrúnin milli Grásíðu og Sulta, og ekki skal því neitað,
að hún líkist brimklifi. En þá er hins að gæta, að stallurinn er alls
ekki í Stóra-Vítishrauninu heldur í eldra dyngjuhrauni, sem á sér
upptök skammt norðaustan við Stórahversmó á Reykjaheiði. Hæstu
sjávarmörk í Axarfirði ná um það bil í 50 m hæð. Lágt klettaþrep
norðan í hrauninu milli Ástjarnar og Ásbyrgis nær um það bil í
40 m hæð og er því nokkuð neðan við efstu sjávarmörk. Þorvaldur
Thoroddsen (1959) getur sögusagnar um skeljafund í Ásbyrgi og
rekadrumba hjá Ási til áréttingar þeirri staðhæfingu sinni, að sjór
hafi fyrrum náð upp í Ásbyrgi. Þeir brimbörðu klettar, sem hann
byggir þá skoðun sína einkum á, munu þó fremur verk árinnar,
enda var Þorvaldi myndun Ásbyrgis allsendis óljós. Mér er ekki
kunnugt um, að þessi skeljafundur hafi verið staðfestur og fólk á
næstu bæjum þekkir ekki til slíks. Legg ég því lítið upp úr frá-
sögninni urn liann.
Öllu ákveðnari vísbending fæst um aldur hraundyngjunnar frá
Stóra-Víti, ef athugaður er hraunjaðarinn vestan við Rauðhóla og
Svínadal og afstaða hans til jökulmenja. Vestan við Rauðhóla sést,