Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1973, Blaðsíða 63

Náttúrufræðingurinn - 1973, Blaðsíða 63
NÁTTÚRUFRÆÐ I N GURI N N 55 að hraunið hefur runnið upp að allháum ásum, sem eingöngu eru gerðir úr lausum efnum, möl og jökulurð, og er holtið norðan Hljóðakletta þeirra hæst. Nokkrir gilskorningar skerast þarna inn í hraunjaðarinn og við þann nyrzta sést, að jökulurð liggur einnig ofan á hrauninu (4. mynd), ekki bara þunn botnurð, heldur heil jiikulalda, sem liggur í sveig fyrst vestur og síðan suður á hraunið. Innan við jökulöldu þessa sjást víða rákaðar klappir og stefna rák- irnar úr SSA. Hér hefur jökull augljóslega skriðið fram á hraunið, en aldrei náð lengra en að þessari jökulöldu. Gilskorningarnir í hraunjaðrinum eru eftir jökulvatn, sem þá rann norður frá jökul- röndinni, einkum þó eftir að jökullinn hopaði og jaðarlón uppi undir Grjóthálsi tæmdust. Vestan við Svínadal er hraunjaðarinn víða milli 40 og 60 m hár, og einnig þar skerast inn í hann djúpir gilskorningar myndaðir á sama hátt. Hraunbrúnir eins og þessi hjá Svínadal verða til í þunnfljótandi hrauni aðeins þar sem jrað mætir jökli eða rennur í vatn. Öllu líklegra er, að hér hafi hraunið runnið í vatn, skilgetið afkvæmi sitt reyndar, sem myndaðist, er það stífl- aði Jökulsá ofan við Vesturdal og beindi henni þá leið, sem hún hefur runnið lengst af síðan. Alllangt ofan við gilskorningana uppi undir Grjóthálsi liggur svo aftur jökulalda og vatnshjallar langt út á hraunið og er þar komin sama jökulaldan sem við kynntumst áður vestan við Rauðhóla. Þessar jökulmenjar eru framhald jökul- garða og lónahjalla, sem rekja má samfellt suður með Grjóthálsi að Eilífsvötnum og áfram suður í Austaraselsheiði, þar sem þeir sveigja vestur og renna saman við Reykjahlíðarjökulöldurnar norð- an Mývatns (urn þær sjá Sig. Þórarinsson 1951). Þetta sýnir ótví- rætt, að Stóra-Vítisdyngjan hefur myndazt á hlýindakafla fyrir síð- ustu framrás jökla á þessum slóðum. A þessu framrásarstigi hefur jökuljaðarinn legið frá Mývatni norður undir Axarfjörð, en ekki beint austur á land eins og bækur kenna (Þorl. Einarsson 1971). Þetta framrásarstig er af flestum talið svara til Búðaskeiðs á Suður- landi, sem var kuldaskeið, og eru endalok þess látin marka upphaf nútíma (sjá töflu 1). , Eldri jökulmenjar eru útbreiddar í Axarfirði og Núpasveit. Þar eru straumlínulagaðir urðabingir og jökulplægðar botnurðir, sem ná niður á láglendið og sýna glögglega, að jökulskriðið hefur í meginatriðum stjórnazt af landslagi, er þær urðu til. Engar enda- urðir sjást, og liafa jökultungurnar líklega náð í sjó fram. Augljós
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.