Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1973, Síða 63

Náttúrufræðingurinn - 1973, Síða 63
NÁTTÚRUFRÆÐ I N GURI N N 55 að hraunið hefur runnið upp að allháum ásum, sem eingöngu eru gerðir úr lausum efnum, möl og jökulurð, og er holtið norðan Hljóðakletta þeirra hæst. Nokkrir gilskorningar skerast þarna inn í hraunjaðarinn og við þann nyrzta sést, að jökulurð liggur einnig ofan á hrauninu (4. mynd), ekki bara þunn botnurð, heldur heil jiikulalda, sem liggur í sveig fyrst vestur og síðan suður á hraunið. Innan við jökulöldu þessa sjást víða rákaðar klappir og stefna rák- irnar úr SSA. Hér hefur jökull augljóslega skriðið fram á hraunið, en aldrei náð lengra en að þessari jökulöldu. Gilskorningarnir í hraunjaðrinum eru eftir jökulvatn, sem þá rann norður frá jökul- röndinni, einkum þó eftir að jökullinn hopaði og jaðarlón uppi undir Grjóthálsi tæmdust. Vestan við Svínadal er hraunjaðarinn víða milli 40 og 60 m hár, og einnig þar skerast inn í hann djúpir gilskorningar myndaðir á sama hátt. Hraunbrúnir eins og þessi hjá Svínadal verða til í þunnfljótandi hrauni aðeins þar sem jrað mætir jökli eða rennur í vatn. Öllu líklegra er, að hér hafi hraunið runnið í vatn, skilgetið afkvæmi sitt reyndar, sem myndaðist, er það stífl- aði Jökulsá ofan við Vesturdal og beindi henni þá leið, sem hún hefur runnið lengst af síðan. Alllangt ofan við gilskorningana uppi undir Grjóthálsi liggur svo aftur jökulalda og vatnshjallar langt út á hraunið og er þar komin sama jökulaldan sem við kynntumst áður vestan við Rauðhóla. Þessar jökulmenjar eru framhald jökul- garða og lónahjalla, sem rekja má samfellt suður með Grjóthálsi að Eilífsvötnum og áfram suður í Austaraselsheiði, þar sem þeir sveigja vestur og renna saman við Reykjahlíðarjökulöldurnar norð- an Mývatns (urn þær sjá Sig. Þórarinsson 1951). Þetta sýnir ótví- rætt, að Stóra-Vítisdyngjan hefur myndazt á hlýindakafla fyrir síð- ustu framrás jökla á þessum slóðum. A þessu framrásarstigi hefur jökuljaðarinn legið frá Mývatni norður undir Axarfjörð, en ekki beint austur á land eins og bækur kenna (Þorl. Einarsson 1971). Þetta framrásarstig er af flestum talið svara til Búðaskeiðs á Suður- landi, sem var kuldaskeið, og eru endalok þess látin marka upphaf nútíma (sjá töflu 1). , Eldri jökulmenjar eru útbreiddar í Axarfirði og Núpasveit. Þar eru straumlínulagaðir urðabingir og jökulplægðar botnurðir, sem ná niður á láglendið og sýna glögglega, að jökulskriðið hefur í meginatriðum stjórnazt af landslagi, er þær urðu til. Engar enda- urðir sjást, og liafa jökultungurnar líklega náð í sjó fram. Augljós
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.