Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 47

RITFREGN
Alfræði unga fólksins
Ritstjórar: Sigríður Harðardóttir
og Hálfdan Omar Hálfdanarson
636 blaðsíður í stóru broti.
Öm og Örlygur bókaklúbbur hf. 1994.
Breska útgáfufyrirtækið Dorling Kindersley
er þekkt fyrir ágæt heimildarrit handa
almenningi. Má þar nefna Heimilislœkninn,
sem út kom á íslensku 1987. Nú er hér komið
út annað öndvegisverk frá þessu forlagi, The
Dorling Kindersley Children ’s Illustrated
Encyclopedia, eða Alfræði unga fólksins.
1 flestum grannlöndum okkar eru íbúar
mun fleiri en hér. Þar em gefín út ágæt
fróðleiksrit handa forvitnum bömum og ung-
lingum. Ef við miðum við manníjölda, eins
og okkur er tamt, hljótum við að viðurkenna
að ýmsir metnaðarfullir útgefendur hérlendis
hafa sinnt þessu hlutverki vel. Hér hafa
komið út ágæt fræðirit um afmarkað efni,
þýdd, umsamin eða frumsamin, ætluð böm-
um og unglingum.
En ekki er á neinn hallað þegar ég staðhæfi
að alhliða uppflettirit, sambærilegt við
Alfrœði unga fólksins, hefur ekki fyrr staðið
þessum hópi lesenda til boða á íslenskri
tungu. Hér hefur ekki aðeins veríð þýtt
úrvalsrit, unnið fyrir einn stærsta lesendahóp
heims á þessum aldri, heldur hefur mikil alúð
verið lögð við að laga ritið að þörfum
íslenskra lesenda. Auk þess sem sérstökum
köflum um séríslensk efni, á heilli siðu eða
lengri, hefur verið skotið inn í textann, má
víða sjá merki þess að tekið hafí verið mið af
íslenskum aðstæðum með lesefni eða mynd-
um inni í köflum sem greinilega em að öðm
leyti ættaðir úr frumútgáfunni. Málfar er allt
vandað og lipurt.
Bókin skiptist í kafla, sem taka yfir síðu,
opnu eða lengra mál. Inni í þeim er vísað á
aðrar síður bókarinnar. Þegar við bætist
greinargott registur í bókarlok má ætla að
lesendur eigi í flestum tilvikum auðvelt með
að finna það sem þeir leita að.
Um helmingur af efni bókarinnar er á sviði
náttúrufræði og skyldra greina og því þykir
ástæða til að fjalla um hana á þessum vett-
vangi.
Það er að sjálfsögðu annarra að dæma, en
sá sem þetta ritar vonast til að hann megi
teljast fremur kröfuharður gagnrýnandi á
fræðiritum fyrir almenning. Hann bendir
þess vegna á nokkur atriði sem hann telur að
betur hefðu mátt fara (auk þess sem hann vill
með því staðfesta að hann hafí rennt augum
yfír bókina):
Bls. 65: „Einær jurt vex upp af fræi að vori,
þroskast, myndar blóm og fræ og deyr loks að hausti
sama árs. Hjá tvíærum jurtum tekur þetta ferli tvö ár
og fjölærar jurtir þurfa mörg ár til að ljúka því.“ Þetta
síðasta á ekki alltaf við. Tré þurfa að vísu að vaxa
árum eða áratugum saman áður en þau bera fræ, en
fjöldi fjölærra blómjurta ber fræ á fyrsta ári.
Bls. 82, meginmál: „f býflugnabúi eru allt að
50.000 býflugum." Sama síða, dálkur til hægri: „í
hveiju búi eru oft um 60.000 þemur og nokkur
hundruð karldýr..." Ég kann ekki við setninguna
„drottningin ásamt karlflugum sínum“. Karlflugumar
koma drottningunni hreint ekkert við; hún er búin að
liafa mök við sinn karl, sem lifði raunar ekki lengi
eftir það.
Bls. 189: „...hundruð kílómetra langir hellar"..?
Heitir það ekki „hundraða kílómetra“?
Bls. 223: „Árið 1938 veiddist bláfiskur hins vegar
við Afríku og síðan hafa nokkrir til viðbótar komið í
net fiskimanna." Þessir nokkrir em nú orðnir á annað
hundrað eða fleiri.
Þrátt fyrir þessar aðfínnslur endurtek ég
það sem hér að framan er skráð: Alhliða
uppflettirit, sambærilegt við Alfræði unga
fólksins, hefur ekki fyrr staðið fróðleiks-
fúsum ungmennum til boða á íslenskri tungu.
Örnólfur Thorlacius.
209