Náttúrufræðingurinn - 1995, Síða 64

16. mynd. Hér gefur að líta hugsýn höfundar af Yngra-Stampagosinu, þ.e. seinni hluta
þess sem einkenndist af hraunrennsli frá gígaröðinni. Við ströndina er Karlsgígurinn en
myndun hans er nýlokið þegar hér er komið sögu. - Imaginary vision of the author show-
ing an effusion of lava from the Stampar crater row shortly after the Surtseyan activity
ceases at the SW-shore. Teikning/drawing Asberg H. Sigurgeirsson.
jarðar ávaxtarins, en himintúnglin sýndu
dauðatákn ber á sér, þá er náliga var
komit at hinum efstum lífsstundum Páls
biskups, en sjórinn brann ok fyrir landinu
þá; þar sem hans biskupsdómur stóð yfir
sýndist náliga allar höfutskepnur nokkut
hrygðarmark á sér sýna frá hans fráfalli“
(Biskupasögur 1 1858). Þegar sagt er að
himintunglin sýni á sér dauðatákn er vel
hugsanlegt að þar sé vísað til móðu í lofti
sem gjarnan er fylgifískur hraungosa og að
sól og tungl hafí af þeim sökum sýnst rauð.
Sem dæmi um þetta mætti nefna hina
kunnu Skaftárelda 1783-1784 og móðuna
sem þeim fylgdi. í Eldsögu Sveins Páls-
sonar frá 1784 kemur m.a. fram að sól hafi
á stundum verið rauð sem blóð og að
óvenjulegt bláleitt mistur hafí legið í lofti
(Sveinn Pálsson 1984). Þó að Yngra-
Stampagosið standist ekki samjöfnuð við
Skaftárelda er ekki útilokað að nokkurt
mistur eða móða hafí verið í lofti við
gosstöðvarnar sem orsakað gat rauðan blæ
á himintungl (sólu).
■ SAMANTEKX OG
UMFjÖLLUN
GaNGUR. GOSSINS
I ljósi þeirra gagna sem safnast hafa um
Yngra-Stampagosið á Reykjanesi er mögu-
legt að gera grein fyrir framgangi þess í
grófum dráttum: Gossprunga með stefnu
suðvestur-norðaustur opnast á Reykjanesi.
Upphaf gossins er við suðvesturströnd
Reykjaness eftir því sem best verður séð,
en ekki er útilokað að gosið hafí í sjó fjær
226