Samvinnan - 01.02.1950, Blaðsíða 12

Leyndardómurinn mesti: Heili mannsins
Maðurinn veit enn ekki, hvernig heilinn tengir saman starf og hugsun
Eftir CHARLES SHERRINGTON
HEILI MANNSINS er leyndardóm-
nr. Hann hefur verið það og verð-
ur sennilega lengi enn. Við vitum að
vísu margt um Iiann. Staðreyndir þær,
sent okkur eru kunnar, eru miklu fleiri
nú en þær voru fyrir nokkrum árum,
en samt geta þær ekki leyst þá þraut
fyrir okkur, að útskýra hvernig heil-
inn skapar hugsanir okkar og tilfinn-
ingar, ef hann þá gerir það á annað
horð. Eða með öðrum orðum, hvern-
ig við hugsum.
Hvernig höfum við aflað okkur
þeirrar vitneskju um heilann, sem nú
er fengin? Ef við notum orðið ,,hegð-
un“ til þess að merkja alla hegðun
okkar í daglegu lífi, er svarið við þess-
ari spurningu, að vitneskjan um getu
heilans er komin til okkar með athug-
un á hegðun okkar i sambandi við
meiðsli og sjúkdóma í heilanum.
Þegar það kemur fyrir, og það hend-
ir endrunt og eins, að líkarni fæðist án
heila, verða slík börn ólæknandi fá-
ráðlingar. Þá er vitað, að smíðisgallar
á heilanum, allt eftir því livar í heil-
anum þeir eru, hafa í för með sér
lömun, t. d. annarrar hliðar líkamans,
eða málleysi, sjónleysi og heyrnarleysi.
Læknirinn getur ráðið það af eðli
meinsemdarinnar, hvar í heilanum
smíðisgallann eða sjúkdóntinn er að
finna, og í ýmsum tilfellum tekst að
lækna meinsemdina með skurðaðgerð.
Hins vegar eru margir blettir á heilan-
um, sem vel þola meiðsli, jafnvel veru-
leg meiðsli, án þess að aðrir hlutar
líkamans verði fyrir áföllum. Þessir
5»$Í3ÍÍÍÍÍÍÍÍÍ$3ÍS3ÍÍÍÍÍ3$ÍÍÍ5SÍ$ÍÍ^^
SIB CHARLES SHERRINGTON er |
brezkur læknir og vísindamaður. —
Hann hlaut Nobelsverðlaun í lækn-
isvísindtun árið 1932. Hann er nú á
tíræðisaldri og enn talinn einn helzti
sérfræðingur veraldar í heilasjúk-
dómum.
blettir eru af ýmsum álitnir vera mið-
stöð hugsunarinnar.
Alkunn staðreynd er, og hefur lengi
verið viðurkennd, að stærð heilans og
gáfnafar fylgjast nokkurn veginn að.
En það er líka um að ræða gæði heil-
ans ekki síður en stærð lians. Samt má
segja, að í yfirlitssamanburði heilanna,
eins og t. d. þegar rætt er um stærð
heila í ýmsum dýrum, sé hin fyrr-
nefnda staðreynd í aðalatriðum rétt.
Maðurinn hefur tiltölulega miklu
stæiTÍ heila en dýrin, enda er hann
gáfaðastur. Kenning Miltons um yfir-
burði skepnunnar, sem gengur upj>-
rétt á tveimur fótum, er enn í gildi:
,,.... ekki framlágur og skilningssljór
eins og aðrar skejsnur, heldur gæddur
takmarkaðri skynsemi, sem reisir hann
við, og uppréttur og æðrulaus er hann
settur til þess, að stjórna öllum hin-
um."
Þegar heilinn er grandskoðaður sést,
að hann er eins og myndagáta, sem
samsett er af mörgum smápörtum.
Hlutarnir eru ekki ákaflega misjafn-
lega stórir, og gildir það jafnt um
menn og dýr. Til dæmis eru einstakir
hlutar músarheilans lítið minni en
hlutarnir í okkar heila.
12