Samvinnan - 01.12.1950, Blaðsíða 4

í öndverðu batt ást og tryggð við þess-
ar stöðvar, og reyna að gera oss grein
fyrir átrúnaði hans.
Frásagan yim liann í Landnámabók
er örstutt, aðeins fáeinar línur. En út
úr þessum fáu línum má þó með særni-
legri athygli lesa aðra lengri og merki-
legri sögu. Það má gera sér furðu skýra
hugmynd um djúpúðugan og ein-
kennilegan mann, sem í ýmsu var frá-
brugðinn því, sem algengt var um for-
feðu'r vóra.
; • • '('f; 1
Þess er eigi getið, hvaðan Þórir kom
úr Noregi, og má einnig vera, að liann
liafi komið vestan um haf. Faðir llans
er nefndur Ketill brimill og hefur
sennilega á æskuárum verið selveiða-
maður í norðanverðum Noregi, ef
nokkuð má ráða af auknefni hans. Seg-
ir Hauksbók reyndar, að Ketill hafi
verið víkingur mikill og hafi hann
farið til Hjaltlands með Torf-Einari,
syni Rögnvalds Mærajarls, og er
senniíégt, að það hafi verið kringum
890, og má þá vera, að Þórir hafi verið
í för með þeim. Gefur Hauksbók
einnig þær upplýsingar um ætt Ketils,
að hann hafi verið kominn af Hrafn-
istumönnum og verið kvæntur Jór-
unni, dóttur Þórgnýs lögmanns af
Svíaríki. Þetta virðist styðja að því, að
Ketill hafi verið höfðingi mikill, víð-
förull og í góðu áliti, en af því verður
líka ljóst, að kyn gáfumanna og skálda
hefur staðið að Þóri. Var hann auk-
nefndur snepill og kann það að liafa
lotið að einhverju líkamseinkenni, þó
að ekkert verði um það fullyrt.
Eins atviks er getið frá siglingu Þór-
is út hingað. Með honum var á skipi
maður sá, er Gautur hét og virðast
þeir hafa verið samrýmdir og ef til vill
fóstbræður. í hafi sigldu að þeim fé-
lögum víkingar, og laust Gautur
stafnbúann í skipi þeirra með hjálm-
unveli og sneru víkingar við það á
brott. Fyrir þetta nefndi Þórir vin sinn
Hjálmun-Gaut og sýnast þeir hafa
hent gaman að þessum atburði.
Segir nú ekki af ferðum þeirra fyrr
en þeir tóku land og komu skipi sínu í
Skjálfandafljótsós. Nam Þórir fyrst
Kaldakinn milli Skuggabjarga og
Ljósavatnsskarðs. En þar nam hann
ekki yndi og leitaði sér annars land-
náms. Þá kvað hann þetta:
Hér liggur, kjóla keyrir
Kaldakinn um aldur,
en vér höldum heilir
Hjálmun-Gautur á braut.
Þórir nam síðan Fnjóskadal allan
til Ódeilu og bjó að Lundi. Hann
blótaði lundinn, segir Landnáma.
Varð hann síðan kynsæll mjög um
Þingeyjarþing og Vaðiaþing.
HVAÐ MÁ ráða af þessari fáorðu
sögu? Fyrst og fremst það. að
Þórir hefur verið ágætt skáld eins og
frændi hans Egill Skallagrímsson. Eg
ræð það ekki aðeins af þessari vísu, sem
vafalaust hefur aðeins verið ein af
möigum, en er haglega gerð og sýnir,
að hann hefur kunnað góð tök á kenn-
ingum og skáldskaparmáli. Eg ræð það
fyrst og fremst af nafngiftum hans.
Allar líkur mæla með því, að hann
hafi skírt: Skjálfandafljót, Skugga-
björg og Ljósavatn. Þessi nöfn eru svo
blæfögur og hljómsterk, að það er
fljótséð, að sá maður liefur haft óvenju
ríka tilfinning fyrir fegurð náttúrunn-
ar og fegurð tungunnar, sem skapaði
þau. Hann skynjar fyrirbrigði náttúr-
unnar með þeim næmleik, sem skáld-
um einum er gefinn. Hann getur með
einu orði málað óafmáanlega skýrt
það, sem hann sér.
Og það er enn annað, sem sýnir
glöggt þessa skáldlund Þóris snepils.
Það er sagan um það, hvernig hann
nam ekki yndi í Kinninni. Ef til vill
hefur hann fyrst komið þangað í sól-
skini og fundist sveitin minna sig á
brosandi vanga og því sezt þar að. F.n
útrænan verður honum leið, 02: að lok-
um helzt hann þar ekki lengur við.
Hann er þá orðinn kunnugri og veit
um aðra fegurri staði í nágrenninu.
Hann skírir sveitina Kaldakinn og fer
á brottu og býst við, að enginn muni
koma til að búa þar framar.
Þá er það, sem hann kemur í Vagla-
skóg, og hér í fylgsnum skógarins finn-
ur liann sál sinni þann frið, sem hann
fór ef til vill að leita að, jjegar hann
lagði út á ólgandi hafið til nýrra land-
náma. Hér kynnumst vér enn nýrri
hlið á lundarfari lians.
Landnámabók segir oss, að hann
hafi verið trúaður maður. Og hann
var trúaður á þann hátt, sem sjaldgæft
var með forfeðrum vorum. Hann
trúði ekki á Óðin eða Þór eða Njörð,
sem algengast var. Hann blótaði ekki
álfa eins og allmargir gerðu, ekki
steina eins og nágranni hans úti á
Flateyjardalnum. Hann blótaði lund-
inn!
Þessi frásögn Landnámabókar kem-
ur oss dálítið ókunnuglega fyrir sjón-
ir. Það er svo örsjaldan talað um slíkan
átrúnað í fornsögum vorum, að af því
er naumast unnt að gera sér verulega
grein fyrir í hverju þessi átrúnaður
var fólginn. Því hef eg gert það að
gamni mínu, að grennslast ofurlítið
eftir því samkvæmt öðrum heimild-
um, hvílíkur þessi átrúnaður Þóris
snepils múhi' hafa verið, og skal eg nú
skýra frá því með nokkrum dæmum.
EGAR VÉR förum að athuga trú-
arsögu mannkynsins, verðunr vér
þess vör, að tilbeiðsla á trjám er fyrir-
brigði, sem þekkist svo að segja um all-
an heim, og gætir hennar eigi minnst
í trúarsögu ariska kynstofnsins í Ev-
rópu. Þetta skýrist ef til vill af því, að
í upphafi sögunnar huldu geysimiklir
skógar mikinn hluta af meginlandi
Norðurálfu, og af elztu sagnritum vita
menn einnig, að bæði á Grikklandú
Ítalíu og Bretlandseyjum voru mikil
landflæmi hulin myrkviðarskógi, þar
sem nú vex ekki hrísla úr jörð. Skóg-
urinn varð mönnum því ósjálfrátt það
musteri, þar sem þeir tilbáðu guði
sína og hyggja fróðir menn, að latn-
eska orðið templum, sem þýðir hof
eða guðsdýrkunarstaður, merki upp-
runalega skógarlund, þar sem þessi
guðsdýrkun hafi farið fram, og eimdi
lengi eftir af þeim átrúnaði með Ger-
mönum, að þeir blótuðu slíka staði.
Hvíldi svo mikil helgi yfir lundum
þeirra, að ægileg refsing lá við eftir
forngermönskum lögum, ef brotin var
grein eða börkur skafinn af tré, er í
honum stóð. Skyldi nafli sökudólgsins
skorinn út og festur við tréð, en mað-
urinn síðan leiddur umhverfis og
raktar úr honum garnirnar.
Á meðal Kelta er það alkunnugt að
prestar þeirra, drúidarnir, tilbáðu
helgar eikur, og nálægt Uppsala í Sví-
þjóð var ginnheilagur lundur, þar sem
hvert tré var talið heilagt. Algengt var
það með Slövum að þeir tilbæðu tré
og helga lundi og sama tíðkaðist með
Lithuönum þangað til þeim var snúið
til kristni, en það var ekki fyrr en í
lok 14. aldar. Gengu þeir til véfrétta
við trén og höfðu helga lundi um-
hverfis hús sín eða þorp, þar sem
ósvinna þótti að brjóta grein. Var tal-
4