Samvinnan - 01.12.1950, Blaðsíða 15
Galilei sýnir fyrsta kiki sitm. — Eftir gömlu tnálverki.
Galilei uppgötvar löqmál fallsins
GALILEO GALILEI, stærðfræði-
prófessor við háskólann í Padúa,
var að koma heim síðla nætur úr einu
vikuloka-ferðalagi sínu til Feneyja.
Hann var í slæmu skapi. Hvar voru
hinar glöðu og sælu stundir, er hann
hafði átt í „sinni“ krá við Stóra síki
sem ungur og upprennandi háskóla-
kennari í Padúa? Hann gekk upp
tröppur hins rúmgóða húss síns, dyr
og aftur dyr! Hér bjuggu námsmenn-
irnir, sem hann hafði orðið að taka
í heimavist til sín, til þess eins að
ná einhvers konar jafnvægi á milli
útgjalda og tekna. Æ, hvað liann var
orðinn leiður á þessari þrotlausu
einkakennslu. Á morgun átti hann
að setja saman stjörnuspá fyrir feit-
an olíukaupmann og heimskan höf-
uðsmann. Hann hrækti um tönn fyr-
irlitlega. Þetta voru meiri fjárkrögg-
urnar, sem hann alltaf átti í. í einni
svipan varð honurn ljóst, hvað það
var, sem breytt hafði svo mjög áhrif-
um himinsins, hafsins, vínsins, ástar-
innar og vináttunnar: léttlyndi lians
var horfið honum.
Hann opnaði gætilega svefnher-
bergisdyrnar. . . . Auðvitað hafði hún
beðið hans! Höfuðið hvíldi á öðrum
upphandleggnum, svart hárið var
eins og snákaflækja um höfuðið, aug-
un opin og starandi í einhverja óra-
fjarlægð. Hún var eins og grísk gyðja.
Augnabrúnirnar, augnahárin, svarta
hárið og bogadreginn munnurinn —
allt var þetta í fegursta samræmi. Lík-
aminn sást ekki, hann var hjúpaður
ábreiðu — breiðvaxinn, lingerður lík-
ami suður-ítalskrar konu, sem alið
hafði þrjú börn.
„Júlía var aftur eins og djöfull,“
sagði hún lágt með rósemi þrætu-
gjarnra, óánægðra og móðgaðra
kvenna. Júlía var móðir Galileis. Hún
gat ekki sætt sig við hina hneykslan-
legu, ókristilegu sambúð sonar síns
og þessarar feneysku konu og lét
gremju sína einkum bitna á Marínu
Gamba. Galilei afklæddist án þess að
segja orð, þessi eilífa úlfúð milli móð-
ur hans og móður hinna þriggja óskil-
getnu barna hans færði auðmýkjandi
ókyrrð í húsið, sem hann átti að hugsa
og vinna í.
„Hún segir, að ég geti hypjað mig
aftur til Feneyja með króana mína
þrjá.“ Marína settist snöggt upp í
rúminu og hrópaði: „Svaraðu ein-
hverju, maður!".
„Þú átt ekki að eiga í þessum lát-
lausu stælum við gömlu konuna.“
En Marína rausaði áfram: „Þú ert
orðinn fjörutíu og fimm ára gamall,
og hvað liggur eftir þig? Þú getur tal-
að nógu digurbarkalega og stráð sandi
í augu nemenda þinna. Hvar eru rit-
in, sem þú hefur samið? Hvergi snef-
ill! Þú segist alltaf ætla að rita ein-
hver ósköp.“
„Eg held að eg sé í nógu miklu á-
liti í lýðveldinu og annars staðar."
„í dálaglegu áliti! í Feneyjum á-
líta menn þig svikahrapp. Þú segist
hafa uppgötvað sjónauka, selur hann
ríkisráðinu fyrir stórfé, lætur setja
þig á heiðurslaun í viðurkenningar-
skyni. . . . og næsta dag eru hollenzk-
ir sjónaukar seldir fyrir fáa skildinga
á götum Feneyjaborgar.“
Galilei lá á baki og horfði til lofts.
Hin reiða kona hrærði upp í öllu
hinu skelfilega botnfalli sálar hans.
Hún þekkti hin ófullnægjandi ytri
kjör hans, en hún þekkti ekki hinar
nagandi sjálfsályktanir og sjálfsfyrir-
litningu innstu sálarfylgsna hans. Nú
varð að ln ista öllu þessu fargi af sér.. .
Fyrstu geislar morgunsólarinnar
féllu inn í herbergið. Hann spratt
upp og gekk út á litlar herbergissval-
irnar, lét svalan morgunandvarann
leika um sig og horfði á ljómandi sól-
ina. Fyrr en varði stóð Marína fá-
klædd við hlið hans og faðmaði hann
að sér: „Eg ann þér samt, Galileo".
Hann ýtti henni frá sér: „Eg fer
frá Padúa, án þín.“
H ÚN lét í örvæntingu sinni svart-
lokkað höfuðið hníga máttlaust út
yfir brjóstvörn svalanna. Úr augum
hennar hrukku tár, sem runnu sam-
an á nefbroddinum. Eyrnadjásn, kúla
úr gulu gulli, hafði losnað og lafði
í eyranu viðbúin að detta við minnstu
hreyfingu. Galileo leit á konuna.
Glampandi sólargeisli leiftraði eins og
brugðið sverð milli tveggja trjástofna
og ljómaði yfir höfði hennar. Þá féllu
samtímis tárið og kúlan niður í stein-
lagðan húsagarðinn. Þau féllu eins
og gulleit stjarna með silfurlitum
fylgihnetti í ljósglampa sólarinnar og
geisluðu og glitruðu svo að augað gat
fylgt ferð þeirra þar til þau lentu á
steinstéttinni. Galilei hafði horft á
þetta annars hugar. En allt í einu
laust því niður í hann: Tárið og
málmkúlan höfðu fylgst að eins og
fylgihnöttur með stjörnu sinni. Bæði
höfðu fallið jafnhratt. Inni í honum
var sagt: „Allir hlutir falla jafnhratt,
óháð því, hver þyngd þeina er.“
Sama kvöld ritaði Galilei Cosimo
Medici II í Florenz og sótti um stöðu
sem hirðstærðfræðingur. Hann fór frá
lýðveldinu, hann fór frá Marínu.
Framundan voru hin miklu afrek ævi
hans. En hann átti eftir að komast
að raun um, að jafnhratt falla ekki
aðeins tár og gull, heldur og lárviðar-
sveigar. — fEndursagt).
15