Samvinnan - 01.08.1971, Blaðsíða 34

Böðvar Guðmundsson:
Hlutverk
íslenzkukennslu
Ég hef verið spurður um
hlutverk íslenzkukennslu. Ég
hygg, að það sé svo margt sem
kennararnir, sem kenna það
ágæta fag. Þess vegna reyni ég
einungis að svara fyrir sjálfan
mig, aðrir kennarar hafa áreið-
anlega allt annan tilgang.
Nú er það að vísu afmarkað
einhvers staðar í reglugerð,
hver skuli tilgangur íslenzku-
kennslunnar; því miður vant-
ar alveg að tiltaka, hver skuli
vera tilgangur íslenzkunáms.
Sumir kenna íslenzku af hug-
sjónamennsku; þeir eru fáir.
Aðrir kenna hana af því að það
er borgað með peningum; þeir
eru margir, vegna þess að það
er nú einu sinni svo, að allir
hljóta að geta kennt sitt eigið
móðurmál, amk. á gagnfræða-
skólastigi. Svo er amk. hald
margra manna. Ég er ákaflega
lélegur hugsjónamaður, trúi
alls ekki á einhlítan þroskaár-
angur þess að læra einhver
býsn af kvæðum eftir Bólu-
Hjálmar eða Einar Ben, þótt
mér persónulega þyki vænt um
báða. Ekki heldur trúi ég á
þann rökræna árangur, sem
sagt er að náist við það að
læra reglurnar um bókstafinn
z. Ekki trúi ég heldur á mynd-
auðgi og markhæfni þess máls,
sem á ekki lengur eitt orð eða
orðstofn sameiginlega með
dönsku — né heldur þá stutt-
orðu og gagnorðu setningaskip-
an, sem kennd hefur verið við
skinnspörun. En ég trúi heldur
ekki á íslenzkukennslu sem
auðgunaraðferð. Svona menn
eiga ekki að kenna, það veit
ég vel. En ég trúi raunar ekki
heldur á það að reyna að
troða inn í haus nemenda
minna einu og algildu sjónar-
miði til einhvers máls. Mig
gildir nefnilega einu, hvort þær
unglingsskjátur, sem mér er
falið að annast um, læri árið,
sem Hallgrímur drukknaði í
Hraunsvatni, eða árið, sem
Bólu-Hjálmar var borinn sök-
um um sauðaþjófnað. Mig
skiptir hins vegar nokkru máli,
hvort það þrönga sjónarhorn,
sem nemendur mínir koma
með úr foreldrahúsum og
fyrri skólastigum, nær að víkka
um eina gráðu. Og til þess að
gera slíkt kann ég ekki aðra
betri aðferð en að segja, að
allt sé vitleysa sem áður hef-
ur verið sagt um viðfangsefnið
hverju sinni og líka það sem ég
segi. Þetta eru miklar játning-
ar, og auðvitað er lífsómögu-
legt að framfylgja þeim til hins
ítrasta; það er nú einu sinni
svo, að vesalingar mínir eiga
að taka próf, þar sem spurt er
um málfræðilegar og bók-
menntalegar staðreyndir; og til
að gleðja foreldra þeirra — því
að einnig þeir eiga rétt á nokk-
urri gleði yfir gáfum barna
sinna — þarf að gefa einkunn-
ir á prófi, helzt þannig eink-
unnir, að börn nágrannans séu
eilítið lægri en börnin mín!!!
Auk þess eru flestir nemendur
yndislegar og góðar manneskj-
ur, sem bæði vilja gleðja sig
og foreldra sína með góðum
einkunnum, og það hlýtur að
vera grundvallarkrafa um
mannréttindi að fá að gera
slíkt góðverk.
Það hefur reynzt mér gott
veganesti í lífinu að kunna ei-
lítið til þess að njóta fagurra
lista, þótt slikt sé auðvitað á
svipuðu stigi og ánægja ann-
arra manna yfir öðrum hlut-
um, sem þeim líkar að glíma
við. Það er því nokkur siðferði-
leg skylda mín sem bók-
menntakennara að reyna að
þroska smekk nemenda minna.
En einnig þar eru mörg sið-
ferðileg ljón á vegi — ég hef
engan rétt til að troða mínum
smekk upp á þá, og auk þess
hrópar sú mannkynsfjandsam-
lega staðreynd ætíð til hvers
heiðarlegs einfeldnings, að
ekkert sé í sjálfu sér öðru betra
eða verra. Hið eina, sem ég tel
mér unnt að gera, er því að
sýna þeim, hvað sé minn
smekkur og hvernig hann
bregðist við í ákveðnum við-
vikum. Það er svo þeirra að
taka afstöðu með eða móti —
slíkt skiptir öllu máli, þe. að
þau taki sjálf afstöðu gegn
einhverri skoðun minni og
reyni að styðja það einhverjum
rökum. Og svo kemur blessað
prófið, og þá eiga allir það á
hættu, sem eru á öndverðum
meiði, að fá lágt í einkunn, en
þá áhættu verða bæði þeir og
ég að taka.
Þetta er hin eina færa leið,
sem ég sé fyrir mig til að
kenna íslenzku — auðvitað
lendir þetta oftast út í hrein-
um ógöngum; mín persónulega
huggun er sú, að þar hafi
ferðin reyndar oftast endað,
hver leiðin sem svo var valin.
Einu mega framgjarnir foreldr-
ar aldrei gleyma, að það, að
árin líða — ásamt vondum
kennara með ómögulegar
kennsluaðferðir — hefur oft
þroskað nemendur meira en
ljúfur rósadans ítroðslumeist-
aranna.
Böðvar Guðmundsson.
Þráinn Bertelsson:
LJÓÐ
. . . er ég hjá þér
ávallt
I kvöldregninu
á leið framhjá gulum augum húsanna
er ég hjá þér
ávallt
um dimmar nætur
samofnar hvltu hörundi
er ég hjá þér
ávallt
á syfjuðum morgnum
þegar gugginn veruleikinn strýkur stírurnar
úr augunum
er ég hjá þér
ávallt
er ég hjá þér . . .
LJÓÐ
UNDIR JAPÖNSKUM BRAGARHÆTTI
Ég áði um stund
við lindina, og andlit
þitt steig úr djúpi.
Ég gáraði vatnsflötinn
og hélt áfram för minni.
Dagur Sigurðarson:
SLEFA
Teprurnar
eru dónar og dónarnir
teprur
en sá er munurinn
að dónarnir
eru mestu teprur
teprumar
aðaldónarnir
TÚNGLSÝKI
er hverfist á ný
breytist í bjúghnff
í blikandi öxi
í skarðan skjöld
er skjótt verður heiii
skín á skepnur
skerðist öfugt
æxlast f öxi
úr öxi I hnífsbiað
dofnar og deyr
og dauður lifnar
hárfínt hálmstrá
er hverfist á ný
breytist [ bjúghnif
í blikandi öxi
í skarðan skjöid
er skjótt verður heill
skín á skepnur
skerðist öfugt
æxlast I öxi
úr öxi i hnífsblað
dofnar og deyr
og dauður lifnar
hárflnt hálmstrá
er hverfist á ný
(og þindarlaust þannig
þángaðtil heimur ferst)
Friðrik Guðni
Þórleifsson:
PÍLAGRIMMD
Luktum augum
horfir þú á grasið sem vex
yfir sporin þín
gengin f bernsku
og söknuðurinn
og minningin
koma gangandi
og opna þau
34