Samvinnan - 01.08.1971, Page 49

Thomas Paine.
Henrik Ibsen.
Þrjár kunnar bandarískar kvenréttindakonur. Frá vinstri: Elizabeth Cady Stanton, dr. Mary
Walker og Susan B. Anthony. Mary Walker klœddist karlmannsfötum alla œvi og stofnaði
nýlendu sem hún nefndi „Adamless Eve“.
hámenntaðar, svo sem í bókmenntum,
heimspeki, lögfræði, og var menntunin
að sjálfsögðu beittasta vopn þeirra.
Síðan rekur höfundur rás atburðanna
unz því marki er náð, að kosningaréttur
kvenna hefur náð fram að ganga. Hún
bendir á það, að á sama hátt og kvenna-
hreyfingin á 19. öld var nátengd barátt-
unni fyrir afnámi þrælahalds, þannig
varð kvenréttindahreyfingin á 20. öld
óaðskiljanlegur þáttur baráttunnar fyrir
félagslegum framförum og endurbótum.
Hún setur fram þá spurningu, hvort það
sé virkilega nokkurs konar andsvar (re-
action) við kvenréttindahreyfingunni,
sem felist í því, að konurnar hafi síðan
verið að snúa heim á leið, inn á við.
Staðreyndin er, að fyrir langflestum kon-
um, sem fæddust um og eftir 1920, er
hreyfingin liðin saga án þess að skír-
skota til þeirra. Hún leið undir lok sem
lifandi, félagsleg hreyfing eftir að hinn
mikilvægasti réttur hafði áunnizt, kosn-
ingarétturinn.
Á næstu áratugum beindust aðgerðir
þeirra, sem áður höfðu barizt fyrir jafn-
rétti kynja, að baráttunni fyrir almenn-
um mannréttindum, þjóðfélagslegu rétt-
læti. Vandamálin um réttindi konunnar
þokuðu í vitund flestra; mönnum fannst
sem þau væru þegar fengin.
Fordómarnir
Eftir sátu samt fordómarnir i garð
frumherjanna, og hin rangsnúna mynd
þeirra lifði áfram. Orðið kvenréttinda-
kona fékk nánast neikvæða merkingu á
svipaðan hátt og „karrier-kona“. Kven-
frelsishreyfingin hafði náð að brjóta
niður hina fyrri, hefðbundnu kvenlegu
ímynd, en hún hafði ekki náð að skapa
neina skýra ímynd í staðinn, ímynd þess
sem koma skyldi, þess sem konan gæti
orðið og fengið áorkað, ef hún byggi við
hagstæð ytri skilyrði, væri ekki alltaf
ómyndug og öðrum háð; ef hún væri
ekki svipt hæfninni til að hugsa sjálf og
álykta og taka ákvarðanir upp á sitt ein-
dæmi.
Þær ungu stúlkur, sem ólust upp við
þau réttindi, sem kvenfrelsishreyfingin
hafði áunnið þeim til handa, gátu ekki
horfið aftur til fyrri fyrirmynda; þær
voru komnar að vegamótum og stóðu
óforvarandis frammi fyrir þáttaskilum
varðandi spurninguna um hina kvenlegu
sjálfsímynd. Þær höfðu vaxið upp úr
kvenlegri ímynd fyrri tíma og höfðu
fengið frelsi til að velja, en hvers konar
val áttu þær? Annars vegar sáu þær hús-
móðurina, umkringda börnum sínum í
skjóli eiginmannsins, hins vegar „karrier-
konuna“ starfandi sjálfstætt, en eina og
einmana. Margar hafa að vísu lagt ó-
trauðar út á þá braut, sem frumherj-
arnir ruddu, en fleiri voru þær, sem drógu
sig i hlé. Hér liggja flóknar og margþætt-
ar ástæður að baki.
Hvernig uppgötvuðu kínversku kon-
urnar, að þær gátu gengið, eftir að
þær höfðu kynslóð fram af kynslóð
haft reyrða fætur? Þær fyrstu, sem
höfðu óreyrða fætur, hafa vísast verið
dauðhræddar við að standa í þá vegna
hugsanlegs sársauka, og þær hafa varla
hugsað sér að ganga langt, hvað þá
hlaupa. Hvað hefði nú orðið, ef t. d.
læknarnir hefðu sagt þeim konum, sem
voru rétt að losna úr þessum fjötrum, að
réttast væri fyrir þær að láta reyra fæt-
urna aftur og sleppa þannig við óþæg-
indin af að ganga? Hefðu nú kennararn-
ir komið næstir og útmálað fyrir þeim,
að það væri í hæsta máta kvenlegt að
hafa reyrða fætur og beinlínis nauðsyn-
legt til þess að ná hylli karlmannsins?
Síðan hefði e. t. v. heil hersing af lærð-
um sérfræðingum tekið til við að útskýra
fyrir þeim, að þær yrðu þeim mun betri
mæður sem þær væru ófærari til gangs,
svo þær kæmust ekki alltof langt frá
börnum sínum.
Þá hefðu fulltrúar verzlunarvaldsins
tekið eftir því, að konur, sem ekki gátu
gengið, væru veikari fyrir alls konar
skrautmunum og keyptu meira af því
taginu. Varla hefðu þeir talið eftir sér
að útmála í heyranda hljóði annars veg-
ar hættuna af því að vera einlægt á fart-
inni á sínum tveim og hins vegar kostinn
við það að hafa reyrða fætur. Að öllu
þessu samanlögðu hefðu trúlega fjöl-
margar ungar kínverskar stúlkur óskað
þess eins að reyra fætur sína svo kirfi-
lega, að þær féllu ekki í þá freistni að
taka sprettinn.
Það hefur tekizt, segir höfundur, að fá
amerískar konur að stórum hluta til þess
að vísa á bug öðrum möguleikum en að
verða húsmæður, og þar með má með
sanni segja, að konurnar séu enn einu
sinni fjötraðar í viðjar gamallar for-
skriftar um hina kvenlegu ímynd. Þjóð-
sagan um konuna hefur örvað þær til
þess að skjóta sér undan vandanum um
eigin, skýra sjálfsímynd; þjóðsagan hef-
ur lagt blessun sína yfir það, að þær
leiddu alls ekki hugann að slíku vanda-
máli.
Þó að nú sé um nýtt, glæsilegt gervi að
ræða, er hin innantóma glansmynd öld-
ungis sú sama og sú, sem um langan ald-
ur hefur hneppt konurnar í fjötra og
knúði að lokum frumherja kvenréttinda-
hreyfingarinnar til að rísa upp. 4
49