Samvinnan - 01.09.1974, Blaðsíða 4

$ Samvinnan
ræðir við Erlend Einarsson, forstjóra
Samvinnuhreyfingin þarf
að verða alhliða
þátttakandi í atvinnulífi
þjóðarinnar
— Það er margs að minnast.
Góð ár og slæm hafa skipzt á;
vonir okkar hafa ýmist rætzt
eða brugðizt. Ég held, að mér
sé minnisstæðast, þegar okkur
hefur tekizt að sigrast á erfið-
leikunum, og það hefur sem
betur fer gerzt blessunarlega
oft. Ör þróun hefur orðið í ís-
lenzku þjóðlifi undanfarna tvo
áratugi, og samvinnuhreyfing-
in hefur átt drjúgan þátt í
henni . . .
Þannig fórust Erlendi Ein-
arssyni meðal annars orð, þeg-
ar Samvinnan spjallaði við
hann vítt og breitt um sam-
vinnuhreyfinguna, fortíð henn-
ar, stöðu nú á dögum og helztu
verkefni í framtíðinni. Erlend-
ur tók við starfi forstjóra Sam-
bandsins í ársbyrjun 1955 og
hefur því senn gegnt forustu-
hlutverki meðal íslenzkra sam-
vinnumanna í tvo áratugi, — á
tímabili mikilla breytinga og
framfara. Við báðum hann
fyrst að líta ögn yfir farinn
veg:
FISKVINNSLA HEFUR
AUKIZT
— Ef við reynum að gera
okkur grein fyrir, hvaða þátt-
ur samvinnustarfsins hefur
eflzt mest, hygg ég, að hlut
samvinnufélaganna í fisk-
vinnslu og sjávarútvegi beri
einna hæst. Hann hefur vaxið
stórlega á þessu tímabili. Það
sést bezt á því, að umsetning
Sjávarafurðadeildar hefur
aukizt meira en annarra deilda
undanfarin ár.
Sem dæmi um vonbrigði
mætti ef til vill nefna olíu-
skipið Hamrafeli. Ég hef áður
látið þau orð falla, að það hafi
verið skammsýni hjá ráða-
mönnum þjóðarinnar að láta
okkur lenda á köldum klaka í
þeim efnum, svo að við neydd-
umst til að selja skipið. Ég er
sannfærður um, að ef Hamra-
fellið hefði ekki verið selt á
sínum tíma, ættu íslendingar
nú tvö olíuskip og gætu annazt
olíuflutninga sína að mestu
leyti sjálfir. En þannig háttaði
til á þessum tíma, að verulegr-
ar skekkju gætti í efnahags-
málum; gengisskráningin var
ekki í réttu hlutfalli við raun-
veruleikann.
Þróun kjörbúða gæti hins
vegar verið ofurlítið dæmi val-
ið af handahófi um það, sem
vel hefur tekizt. Samvinnufé-
lögin gerðust brautryðjendur á
því sviði árið 1955 og nutu
stuðnings danskra samvinnu-
manna. Forstjóri kaupfélagsins
í Khöfn kom hingað til lands
ásamt hóp manna til að hjálpa
okkur að koma á fót fyrstu
kjörbúðunum. Síðan hafa þær
breiðzt út og eru nú komnar
nálega um land allt.
Hins vegar tel ég, að ekki fari
á milli mála, að við íslendingar
höfum dregizt aftur úr í smá-
söludreifingu síðustu árin. Hér
á landi eru að vísu sérstakar
aðstæður vegna fámennis, en
einnig hafa höft verið sett á
verzlunina, svo að hún hefur
ekki fengið að þróast á eðlileg-
an hátt. Á Norðurlöndum hef-
ur orðið bylting í smásöludreif-
ingu með tilkomu stórmarkaða
og vöruhúsa. Þar hefur smá-
söluverzlunin fengið tækifæri
til að eignast eigið fé, sem nýtt
hefur verið til að auka tækni-
væðingu. Hún hefur síðan aft-
ur komið neytendum til góða
á þann hátt, að dreifingar-
kostnaður hefur lækkað og
þjónusta batnað.
Hér er á ferðinni mál, sem
ástæða væri til að brjóta til
mergjar. Reglur um verðlags-
ákvæði, þar sem skömmtuð er
ákveðin álagning, hafa að
mínu áliti ekki orðið til þess
að lækka vöruverð, heldur
þvert á móti. Smásalinn freist-
ast til að kaupa inn dýrar vör-
ur til að geta lagt mikið á þær.
Ef til vill hefur ríkissjóður
fengið meira fé greitt í tolla
með þessu fyrirkomulagi, en
það hefur ekki orðið neytend-
um til hagsbóta.
Einnig mætti minnast á, að
á þessu tímabili hefur orðið
bylting í bókhaldi. Sambandið
mun hafa verið fyrsta fyrir-
tækið hér á landi, sem tók
IBM-vélar og gataspjöld í
þjónustu sína. Tölvan annast
ekki aðeins venjulegt bókhald
fyrir Sambandið og flest kaup-
félögin, heldur vinnur hún úr
því ýmsar upplýsingar, sem
koma að gagni við stjóm fyr-
irtækisins.
IÐNAÐUR í STÓRUM OG
SMÁUM STÍL
Af verkefnum hin síðari ár
hlýtur uppbygging iðnaðarins
á Akureyri að teljast mark-
verð. Ef reka á iðnað í nútíma-
þjóðfélagi, er stöðug endurnýj-
un á vélakosti nauðsynleg,
vegna þess hve tækniframfar-
ir eru örar. Við höfum einnig
haft áhuga á að reyna að
styðja smærri iðnað, um leið
og stóru verksmiðjurnar á Ak-
ureyri væru efldar, þannig að
lítil iðnfyrirtæki úti á lands-
byggðinni haldi áfram að
vinna úr því hráefni, sem
4