Samvinnan - 01.09.1974, Blaðsíða 20

að að beygja hana undir það
ok. Yrði henni venju fremur
óvært á kroppnum af flóm í
fjárhúsgarðanum, bar hún á
sig tjöru.
Jafnan kaus hún að matast
afsíðis. Setti hún disk sinn eða
skál í keltu sína og beitti
fingrunum við matartekjuna.
Það mundi nú þykja ganga
ævintýri næst að sjá, hvernig
hún vann að mat sínum. Hver
himna var rifin af fiskbeini,
hver tægja skafin af kjötbeini,
hver dropi sötraður úr kaffi-
bolla, hver vitund hreinsuð úr
grautarskál — aldrei skilin eft-
ir nokkur ögn eða arða, sem
ætileg var, og fingurnir sleikt-
ir að síðustu. Þar á ofan var
hún þrautgeymin á mat, sem
henni þótti lostæti, til dæmis
feitt kjöt. Það geymdi hún oft
dögum saman á svefnstað sín-
um, og vildi það þá stundum
mygla eða slepja. En það kom
ekki svo mjög að sök, því að
henni þótti ekki spilla mat til
muna, þótt í hann slægi.
Minnisstætt er þeim, er henni
voru samtíða, hve hún hlakk-
aði ávallt til þess dags, er
fyrsta lambinu var fargað á
haustin, og gleðin og þakkláts-
semin ljómaði af henni, þegar
henni var gefinn góður biti af
því, til dæmis bringukollurinn.
Þegar hún loks tímdi að veita
sér þann munað að neyta slíks
hnossgætis, fór hún oft með
það árla morguns út í haga og
settist þar niður, er hún sást
ekki heiman frá bænum. Þar
gæddi hún sér á þessu í ein-
rúmi. Vera má að það hafi
verið gamall vani frá bernsku-
dögum, þegar henni hlotnaðist
biti, að fara með hann á af-
vikinn stað og eta hann þar í
næði.
Föt og fataefni, sem henni
voru gefin, geymdi hún von úr
viti, sérstaklega ef henni þótti
mikið til þeirra koma, en þá
fór oft svo, að þetta vildi fúkka
eða fúna, áður en hún tímdi
að nota það. Átti hún oft tals-
LÍKT OG SKÝHNOÐRAR Á FLÖKTI
Jón Böðvarsson: Hnoðrar
Iðunn, Reykjavík 1974
Það er út af fyrir sig for-
vitnilegt, þegar langreyndur
menntaskólakennari í bók-
menntum tekur sig til og gef-
ur út sína fyrstu ljóðabók.
Það rennir stoðum undir þá
kenningu, að bókmennta-
fræðingar verði gjarnan
menn, sem hafa ekki leyft
skáldlegum draumum sínum
að fá útrás, enda luma margir
þeirra vafalaust á einhverj-
um skáldverkum, án þess að
senda þau frá sér, vegna þess
að þeir hafa lært að gera
harðari kröfur en byrjendur.
Jón Böðvarsson hefur hins
vegar haft kjark til að opin-
bera þessi launverk sín, og í
eftirmála greinir hann svo
frá, að flest ljóðin séu orðin
gömul, eða ort fyrir 1960. Svo
er skemmst frá að segja, að
hann hittir hér ekki á neinn
þeirra gildu strengja, sem
gera menn að stórskáldum, en
samt er margt gott um ljóð-
in að segja. Þau eru iðandi af
æskugleði og jafnframt al-
vöruþunga höfundar, sem enn
er ómótaður af brauðstritinu,
sem fyrr eða síðar setur mark
sitt á flesta. Líka er greini-
legt, að hér er á ferðinni
maður, sem kann góð skil á
handverkshlið skáldskapar-
ins, því að ljóðin eru fáguð
og meitluð, og líka svo sam-
stæð að yfirbragði, að í bók-
inni ber ekki á þeim hroða-
lega glundroða, sem vill
verða, þar sem skellt er sam-
an ósamstæðum ljóðum að
efni eða formi. Hann velur
^-JDKIN
Ijóðunum knapport svipmót,
svo að víðast verður lesand-
inn að lesa á milli línanna, og
í þeim er sú dýpt, sem út-
heimtir af lesendum að þeir
kafi eftir merkingu og velti
ljóðunum fyrir sér. Líka er
nafn bókarinnar, Hnoðrar, vel
valið og felur í sér sanna
líkingu, því að ljóðin, smá í
sniðum, koma þarna saman
nokkuð sitt úr hverri áttinni,
líkt og skýhnoðrar á flökti.
Hnoðrar JónBöðvarsson
Af einstökum ljóðum mætti
nefna allmörg, t. d. Hljóm-
skáli, sem lýsir á greinargóð-
an hátt morgni í Hlj ómskála-
garðinum í Reykjavík, Girnd,
sem er stemningsmynd frá
skemmtistað, Kviði, örstutt
lýsing á ugg við dimmu, Sekt,
sömuleiðis örstutt lýsing, en
í þetta sinn á örlögum saka-
manns í útlegð, Áróður, ein-
föld ádeila á miskunnarlaus-
an áróður, en þó hörð í ein-
faldleika sínum, og Fram-
vinda, sem höfðar til sögu-
stolts okkar, sem þó er á
veikum grunni. Lika bregður
þarna fyrir erlendum yrkis-
efnum, þar sem eru kvæðin
1960, Hatur og Hrœsni, ádeil-
ur á framkomu hvítra manna
gegn svörtum nýlendubúum
og óréttlæti stórvelda í
Evrópu. Þá er líka skemmti-
legt að veita eftirtekt ýms-
um formtilraunum, til dæmis:
. . . því regnið sem áður
var ríkt af blessun
flytur nú stráunum
feigð. (Helregn)
og
Hnígur sunna
Hylur runna helkalt myrkur.
Felur brunna feigðin svarta.
Féll til grunna vonin bjarta.
(Vísur)
Er þetta ekki nútímaleg til-
raunastarfsemi til að endur-
nýja gamla íslenzka lausa-
vísnaformið, og í seinna dæm-
inu meira að segja sjálfa
hringhenduna?
Eysteinn Sigurðsson.
vert af fötum, sem urðu henni
að litlu eða engu gagni. Pen-
inga, sem hún eignaðist,
geymdi hún í klúthnýti, helzt
einhver staðar í bóli sínu.
Skapsmunir gömlu konunnar
voru stirðir og oft misvinda-
samt í huga hennar. Var hún
þá fámálug og hreytti því út
úr sér, er hún sagði, ef illa
stóð i bælið hennar. Stundum
kom hún ekki i eldhúsið á mat-
málstímum og tók ekki við
matnum, þegar henni var
færður hann. Væri hann skil-
inn eftir hjá henni rændist
hún þó brátt í hann. Striðni
þoldi hún ekki, og yfirleitt
mátti lítið út af bera til þess,
að hún þykktist við. Þó var
harla misjafnt, hvað hún um-
bar fólk, því að hún gerði sér
mikinn mannamun, og yngstu
börnin á heimilum, sem hún
dvaldist á, gátu leyft sér allt.
Á þau lagði hún ævinlega
mikla ást, svo sem gert hafði
faðir hennar, auðsýndi þeim
hina mestu umhyggju og tók
ósinnt upp, ef þau voru atyrt.
Það var eina tilfinningasemin,
sem vart varð í fari hennar.
Væri hún í góðu skapi,
nefndi hún unglingana gælu-
nöfnum og sagði þeim gamlar
kynjasögur um drauga og for-
ynjur, en þegar syrti í álinn,
notaði hún ævinlega nöfnin
óstytt, ef hún mælti þá orð frá
vörum.
Húsbóndaholl var hún, svo
að af bar, og ekki var hætta
á, að hún vanrækti það, sem
henni var falið að annast.
Heyrði hún fólk tala illa eða
óvirðulega um fyrrverandi hús-
bændur hennar, brást hún reið
við. Eitt sinn formælti kaupa-
maður orfi, sem honum hafði
verið fengið, og bætti því við,
að ekki mætti minna vera en
karlinn á bænum léti sig fá
nothæft verkfæri. Þetta þótti
Stínu gömlu vítavert tal. Hún
reiddist svo því virðingarleysi,
er henni þótti húsbóndanum
sýnt, að hún ætlaði að berja
kaupamann með hrífu sinni.
Þótt hún færi stundum af bæj-
um í styttingi, vék hún aldrei
að því við aðra, hvað henni
hefði mislíkað.
Túnrollurnar, sem smugu í
gegnum girðingarnar, voru
svarnir óvinir hennar, og strá-
in, sem átti að slá, voru sá
helgidómur, sem hún vissi
æðstan. Þvi var hún á ferli
síðla kvölds og árla morguns
að hyggja að því, hvort höfuð-
óvinurinn lægi ekki einhvers
staðar í leyni og biði færis að
komast í túnið.
Ráðvendni hennar var ekki
með neinni brotalöm. Það er til
20