Samvinnan - 01.09.1974, Blaðsíða 6

Að vilja vera ánægður
Þyrstur maður þarfnast vatns og- svangur matar, en þegar
hann er orðinn saddur er vafasamt hann hafi gott af að
halda áfram að næra sig.
Mig uggir að það hendi okkur þessi ár. Við höldum áfram
að girnast eftirað við erum hætt að þarfnast.
Stærri hús sem ekki taka meira, fljótari farartæki sem ekki
koma okkur fyrr á ákvörðunarstað, fínni mublur sem ekki
láta okkur líða betur, meiri skemmtanir sem ekki gcra okkur
glaðari . . . þetta er lífið sýnist mér, rétt einsog það sé von-
laust að vera til nema hafa allt þetta skran og allan þennan
fyrirgang I kringum sig. Og alltaf verður minna pláss fyrir
manninn sjálfan . . . seinast verður honum kannski ofaukið!
Það er sýnilegt að fólk er jafn lítið ánægt með mikið í dag
og það var með lítið á fyrri árum.
Þannig erum við líklega jafn fátækir nú og við vorum þá.
Fátækt er ekki einungis að vanta nauðsynjar, fátækt er líka
að langa í meira en maður hefur, hve mikið sem hann hefur.
Sá er alltaf fátækur sem er óánægður, sama hve vel hann er
fjáður.
Farsæld er ekki peningar, farsæld er hugsunarháttur.
Peninga má ekki vanta, en ef ekki ríkir sá hugsunarháttur
sem er farsæld verða þeir einsog hjóm.
Þær stéttir þekkjast ekki sem segjast vera ánægðar með
sinn part af hinni sameiginlegu flatköku þjóðarbúsins. Allir
eru alltaf að fara á hausinn, einkum atvinnuvegirnir.
Þetta er þrælskipulögð óánægja!
Farsæld er hins vegar ekkert annað en ánægja.
Þegar þú ert ánægður ertu í svoleiðis skapi að þú gerir þér
til að mynda að góðu að borga skattinn þótt hann sé ögn
hærri en þú bjóst við. En þegar þú ert óánægður hefurðu
ekki einu sinni gagn af kauphækkun.
Hvort viltu heldur ánægju eða kauphækkun?
Þetta er auðvitað ekki ándóf gegn kauphækkunum, og
kemur ekkert við þeirri staðreynd að sannarlega er samfélag-
ið ranglátt einsog það er.
En eru þess nokkur dæmi að kauphækkun ein hafi fært
mönnum ánægju sem það nafn er gefandi?
Hitt er sönnu nær að hún kemur oft með nýja óánægju.
En sé ánægja ríkjandi fyrir færir hún manni aftur á móti
nýja ánægju.
Ánægja er ekki háð skilyrðum, hún er skilyrði fyrir öllu
öðru sem gott er.
Og það er enginn vandi að vera ánægður. Bara vilja vera
ánægður, þá ertu ánægður.
Gallinn er hins vegar sá að í dag viljum við endilega vera
óánægðir.
En bara að vilja er alltof einfalt, finnst fólki. Við allt á að
þurfa aðferð, einsog að búa til pönnukökur, á annað vill
fólk ekki hlusta. En við að vilja þarf enga aðferð, enda verð-
ur hvorki vilji né ánægja búin til á pönnu og serveruð með
þeyttum rjóma eða púðursykri.
Einmitt þetta sem er enginn vandi og enga aðferð þarf við
er mest vanmetið á okkar tíma, þetta sem tilheyrir mannin-
um sjálfum og engu öðru en honum — ekki neinum maskín-
um og öðru dóti sem hann er að rísla sér við.
Af þessum ástæðum eru menn metnir eftir því hvað þeir
gera — eins þótt þeir leysi klaufalega af hendi það sem þeir
gera — en ekki hvað þeir eru, og fyrir því eru þeir alls ekki
menn, heldur embætti, úníform, titlar.
Ef þessir mannlegu þættir eru ekki metnir og þeim hald-
ið í rækt duga engar framfarir, engar kauphækkanir, engin
pólitík.
Gott samfélag er ekki skipulag þótt skipulags sé þörf, gott
samfélag er ekkert annað en gott fólk.
um veitt félagsmönnum lána-
fyrirgreiðslu í auknum mæli.
Annars verðum við að vona
að stjórnmálamönnum okkar
takist að vinna bug á verðbólg-
unni eða að minnsta kosti að
halda henni betur í skefjum,
áður en hún vinnur meira tjón
en hún hefur þegar gert.
ATVINNULÝÐRÆÐI RÍKIR
í SAMVINNUFÉLÖGUNUM
— Hver eru helztu framtíð-
arverkefni samvinnuhreyfing-
arinnar?
— Þetta er stór spurning og
erfið. En eins og málið kemur
mér fyrir sjónir, eru framtíð-
arverkefnin bæði á félagslega
sviðinu og hinu efnahagslega.
Reyna þarf eftir mætti að
auka þátttöku félagsmanna í
samvinnustarfinu. Það er eng-
an veginn auðvelt, sérstaklega
þar sem lifnaðarhættir lands-
manna hafa breytzt svo mjög
í seinni tíð. Nú á dögum á fólk
um ótal marga möguleika að
velja til að verja tómstund-
um sínum. Engu að síður er
hér um að ræða brýnt verk-
efni, sem glíma þarf við af al-
efli. Ég vænti þess, að það sem
nú er verið að gera í fræðslu-
málunum eigi eftir að efla á-
huga félagsmanna að ein-
hverju marki. Mig hefur alltaf
dreymt um, að unnt væri að
gera átak í þessum málum í
kaupfélögunum, tengja til
dæmis saman starf fræðslu-
deildar Sambandsins og
fræðslumiðstöðva í félögunum.
Okkur hefur dottið í hug, að
leshringastarfsemi í tengslum
við bréfaskólann gæti komið
að gagni og fleiri nýjungar,
sem eru á döfinni í fræðslu-
málunum.
Varðandi hina efnahagslegu
hlið tel ég, að samvinnuhreyf-
ingin þurfi að móta stefnu
sína á miklu ákveðnari hátt. í
mínum huga hefur alltaf ver-
ið ljóst, að við ættum ekki að
einskorða starfsemi okkar við
neytendasamvinnu annars veg-
ar og framleiðendasamvinnu
á sviði úrvinnslu landbúnaðar-
afurða og sjávarafurða hins
vegar. Ég álít, að í framtíðinni
eigi samvinnuhreyfingin að
grípa inn í þjóðfélagið á öll-
um þeim sviðum, þar sem hún
getur orðið að liði. Hún þarf
að verða alhliða þátttakandi í
efnahagslifi þjóðarinnar.
Nú á dögum er mikið rætt
um atvinnulýðræði, sem bygg-
ist á því, að starfsfólkið hafi
áhrif á stjórn fyrirtækjanna.
En í sjálfu skipulagi samvinnu-
félaganna ríkir einmitt at-
vinnulýðræði, þar sem hver
félagsmaður hefur sitt atkvæði
og getur beitt áhrifum sínum,
ef hann vill. Samvinnustarfs-
menn vinna ekki í eigin þágu
heldur heildarinnar. Þeir
byggja upp fyrirtæki, sem
koma fólkinu til góða.
Samvinnufélögin eru burðar-
ás í byggðarlögum viða um
land. Komlð hefur í þeirra
hlut að halda uppi atvinnu-
rekstri og viðskiptum við erfið-
ar aðstæður, þegar aðrir hafa
brugðizt. En nú hafa augu
manna opnazt fyrir nauðsyn
nýrrar stefnu í byggðaþróun,
og af þeim sökum mun ef-
laust beinast meiri athygli að
samvinnufélögunum en áður.
Ég er þess fullviss, að ein-
mitt á þessu sviði muni ís-
lenzk samvinnuhreyfing gegna
miklu hlutverki í framtíðinni
og verða í rikara mæli frá-
brugðin t. d. neytendasam-
vinnuhreyfingum annarra
landa.
Spurningin er svo aftur —
og hún ekki lítil — hvort þeim
sem stjórna samvinnufélög-
unum tekst eins vel og hinum
sem reka einkafyrirtæki. í því
sambandi er vert að minnast
á, hve mikilvægt er, að sam-
vinnuhreyfingin geti laðað til
sín gott og dugmikið starfs-
fólk. Verðbólguhugsunarhátt-
urinn veldur því, að of mikil
lausung ríkir nú á vinnu-
markaðinum. Menn hugsa um
það eitt að afla sem mestra
tekna á sem skemmstum tíma.
En ekki er síður mikilvægt, að
þegar gott fólk er komið til
starfa í samvinnufélögunum,
eigi það kost á að auka þjálf-
un sína og menntun, sækja til
dæmis námskeið, bæði hér
heima og erlendis. Við höfum
þegar lagt áherzlu á þennan
þátt starfseminnar, en þurfum
að gera það enn betur í fram-
tíðinni.
Um það má deila, hvernig til
hafi tekizt undanfarin ár. En
ég held, að komið hafi í ljós,
að með góðu skipulagi og
rekstri í stórum stíl hafi sam-
vinnufélögin oft sýnt yfirburði-
Þar sem reksturinn er smár í
sniðum er hins vegar erfiðara
að keppa við einstaklingana.
Ég vil að lokum ítreka, að
samvinnuhreyfingin þarf að
verða alhliða þátttakandi í at-
vinnulífinu. Með þvi móti má
stuðla að blómlegri byggða-
þróun og uppbyggingu úti á
landsbyggðinni og jafnframt
skapast aukið atvinnulýðræði.
En til þess að þessu takmarki
verði náð þarf að fjölga fé-
lagsmönnum, glæða áhuga
þeirra og fá þá til að standa
fastar saman um félögin og
Sambandið. G.Gr.
6