Samvinnan - 01.09.1974, Blaðsíða 8

Smásaga eftir Jón Dan
Laust fyrir síðustu aldamót týndust
tveir feðgar í róðri frá verstöð á Suð-
urnesjum. Spurðist lengi ekki til af-
drifa þeirra. Þeir hétu Brandur og
Björn. Ekkja Brands, sem nú hafði
misst maka og son, var að vísu fyrir-
vinnulaus en þó ekki á flæðiskeri
stödd. Hún bjó í litlum bæ sem bóndi
hennar hafði komið upp, eitthvað átti
hún í handraðanum, og í fjósi var ein
kýr og í kofa nokkrar skjátur. Hún
hét Einhildur. Ekki var ómegð fyrir
að fara og var því óþarfi að bera kvíð-
boga fyrir afkomu hennar, enda
gerðu það fæstir þorpsbúa. Þeir köll-
uðu hana svark og sögðu að nú væru
þeir feðgar búnir að fá langþráða
hvíld.
Sögur um harðneskju kerlingar og
óbilgirni við þá feðga voru á hvers
manns vörum. Það eina sem hún
skammtaði þeim ekki var matur enda
höfðu þeir sjálfir aflað hans. Annað
var flest skorið við nögl nema ef vera
skyldi þus og sífelldur eftirrekstur.
Reru þeir ekki vegna gæftaleysis
taldi hún þá lyddur, sæktu þeir sjóinn
fast voru þeir angurgapar, öfluðmþeir
illa taldi hún þá stela undan og gefa
einhverjum ómaganum á bak við sig.
Aldrei skaut bóndi hennar nógu mik-
ið af sjófugli, aldrei var grásleppan
mátulega sigin, aldrei voru gluggarnir
nógu þéttir. strákurinn ærslaðist og
bar sand inn á gólfið og fyrir það
flengdi hún hann fram á sextánda ár.
Þegar hann fór að gefa gaum að kven-
fólki sætti hún færis að segja því hve
latur hann væri og sóðalegur. Þar að
auki lægi hann í bókum og væri þó
alltaf jafn einfaldur og ekki hótinu
skárri en karlinn faðir hans. En næði
hún í bók átti hún til að nota hana í
uppkveikju og gilti þá einu hvort bók-
in var þeirra eign eða aðfengin. Dag-
inn byrjaði hún með jagi og endaði
með brigzlyrðum og var það mál
manna að þeir feðgar ættu hjá kerl-
ingu hina verstu ævi.
Pilturinn átti kærustu og greip hana
óyndi eftir fráfall unnusta síns og
leið ekki á löngu þar til hún fluttist
vestur á Sand til foreldra sinna sem
þar bjuggu í sárri fátækt. Eftir nokkra
mánuði bárust þær fregnir suður að
óyndið hefði rjátlast af henni og væri
hún farin að búa með sjómanni vest-
an af Fjörðum.
Liðu nú nokkur ár. Ekkjan bjó að
sínu og aldrei hevrðist hún barma sér.
Viki einhver að hörmulegum afdrifum
bónda hennar og sonar gerði hún ann-
að hvort að bölva eða brosa. En smám
saman hrörnaði kotið og hefði því ekki
veitt af hagleiksmanni til viðhalds,
og minntust þorpsbúar með söknuði
fyrri daga þegar húsið var prýði þorps-
Myndskreyting: Kjartan Guðjónsson
Feögarnir
ins, málaðir gluggapóstar, bikaðar
þiljur og gróin þök. Þar að auki voru
selskinn spýtt á skemmuvegg og oft
sást sjófugl hengdur undir ups, en
Brandur var ágæt skytta og átti byssu
sem sögur fóru af. Hafði hann komizt
yfir hólkinn, eins og hann nefndi grip-
inn af miklu lítillæti, í erlendu kaup-
fari og greitt fyrir með svita og silfri,
það er að segja með vikulangri þrælk-
un við uppskipun, nokkrum selskinn-
um og einhverj u af silfri, en þó fannst
honum byssan ekki ofborguð. Var
hann þá ungur og nýkvæntur og mátti
þola marga ádrepuna fyrir heimsku
sína, en hólkinum þakkaði hann það
að aldrei var skortur í búi hans og
honum jukust efni jafnt og þétt.
Jæja. Svo var það að sjö árum liðn-
um frá hvarfi þeirra feðga að maður á
bezta aldri, svolítið gormæltur með
kragaskegg og gleraugu og mikið hár,
knúði dyra hjá hreppstjóra þorpsbúa
og hafði furðulega sögu að segja.
Hann kvaðst heita Þorkell og vera
að vestan og væri hann bróðursonur
Brands heitins og maður sá er tekið
hefði að sér unnustu Björns þegar hún
kom vestur á Sand eftir dauða hans.
Vildi hann fá hreppstjóra í lið með sér
til að innheimta hjá kerlingu sjóð ó-
lítinn sem festarkona hans kvað Björn
Hægt kom hann orðum að
hugsun sinni og sagðist
vilja semja við hana. Ég
skal, sagði hann, dytta að
húsum i sumar, mála, bika
og tyrfa, og i haust lœtur
þú mig fá hólkinn og sjóð-
inn. Og Einhildur anzaði
að bragði og sagði: byrjaðu
þá strax, það lekur oná mig
í bælinu þegar hann rign-
ir...
hafa gefið sér en hún ekki gengið eft-
ir fyrr.
Hreppstjóri ráðlagði pilti að leita til
sýslumanns en Þorkell mátti ekki
heyra það nefnt. Rómaði hann hjálp-
fýsi hreppstjóra og kvað orðstír hans
víða fara. Teldi festarkona hans sig
eiga honum mikið upp að unna fyrir
aðstoð þá sem hann veitti henni þeg-
ar hún brauzt í því að komast vestur,
eignalaus og sorgum slegin. Blíðkaðist
þá yfirvaldið en nefndi ekki að nokkru
fyrir hvarf sitt hafði Björn fært hon-
um saltan rauðmaga í kvartili og naut
stúlkan þess. Héldu þeir svo til ekkj-
unnar Einhildar.
Hún tók þeim furðu vel. Fyrst sýndi
hún á sér betri hliðina því þegar hún
hafði virt gestinn fyrir sér drjúga
stund var engu líkara en hún klökkn-
aði. Hafði hún orð á því hve áþekkur
maðurinn væri syni sínum. Enda
bræðrasynir svaraði gestur, en mun-
urinn er bara sá að ég er gormæltur
og hef alla tíð þurft að nota gleraugu.
Sagði hann deili á sér þau hin sömu
og hann þuldi yfirvaldinu áður og bar
upp erindi sitt. Varð þá kerling hin
versta og kvað enga peninga hjá sér
geymda. Vil ég fá pung þann er Björn
gaf heitmey sinni og hafði komið fyr-
ir á vísum stað sagði Þorkell.
sem fórust
8