Samvinnan - 01.09.1974, Blaðsíða 16

fyrirkomulag hefur reynzt á-
gætlega. Það skapar metnað
hjá bílstjórunum að hafa bíla
sína jafnan í sem beztu lagi.
Nýlegur þáttur í starfsemi
okkar er fóðurblöndunarstöð á
Reyðarfirði. Við höfum flutt
inn laust korn í fáein ár, og
það hefur hjálpað okkur mik-
ið. Skapazt hefur góð sam-
heldni meðal félagsmanna í
sambandi við þessa starfsemi.
Fleiri aðilar reyndu að vinna
markað hér, en okkur hefur
tekizt að sigra í samkeppninni.
Nú erum við að mestu leyti
einir um alla fóðursölu hér um
slóðir.
Loks rekum við lítið gisti-
hús á Reyðarfirði, i elztu bygg-
ingu kaupfélagsins. Þar er mat-
sala og rúm fyrir 30 gesti. Þessi
þjónusta hefur likað vel, eink-
um á haustin, þegar aðkomu-
fólk er hvað flest.
KAUPFÉLÖGIN HAFA
BJARGAÐ BYGGÐARLÖG-
UNUM
— Álítur þú, að kaupfélögin
eigi að taka meiri þátt í at-
vinnurekstri en þau hafa gert?
— Já, tvímælalaust. Ég er
þeirrar skoðunar, að kaupfé-
lögin hafi í rauninni bjargað
þessum litlu byggðarlögum hér
fyrir austan. Á Djúpavogi, þar
sem ég var áður, var til dæmis
enginn aðili nógu fjársterkur
til að ráðast í meiriháttar
framkvæmdir. Þar var og er
kaupfélagið aðal atvinnuveit-
andinn í góðri samvinnu við
sveitarfélagið.
Um hlutdeild kaupfélaganna
í atvinnurekstri hafa jafnan
verið skiptar skoðanir. Sumir
álíta, að kaupfélögin eigi ein-
göngu að fást við verzlun, en
aðrir kvarta yfir því, að þau
vanræki undirstöðuna og reyni
fyrst og fremst að græða —
eins og kaupmennirnir. Það er
vandratað meðalhófið í þessu
sem öðru.
En staðreyndin er sú, að
fólkið sjálft vill og samþykkir
á fundum sínum, að kaupfélag-
ið láti til sín taka á sem flest-
um sviðum. Grundvöllurinn er
líka mun traustari hjá þeim
félögum, sem annast atvinnu-
rekstur jafnframt verzlun og
annarri þjónustu. Slík sam-
vinnfélög eru að mínu á-
liti miklu lífrænni og eðli-
legri.
STÓRIÐJA OG LDS
— Ertu bjartsýnn á framtíð
iðnaðar hér á Egilsstöðum?
— Ég hafði trú á uppbygg-
ingu iðnaðar hér fyrir fáum
árum. En ég verð að segja, að
ég hef orðið fyrir miklum von-
brigðum. Hér eru tvö iðnfyrir-
tæki starfrækt, prjónastofa og
skóverksmiðja, og báðar eiga
nú í vök að verjast. Verðlags-
þróunin hefur verið iðnaðin-
um svo óhagstæð, að við ligg-
ur að grundvellinum hafi verið
kippt undan honum. Kaupið
hefur hækkað, og EFTA-toll-
arnir eru stöðugt að lækka. Þá
-lækkar erlenda varan, sem
flutt er inn í landið, á meðan
innlenda varan hækkar. Ég
get því ekki verið bjartsýnn á
framtíð iðnaðarins eins og nú
standa sakir.
En í rauninni þurfum við að
reka einhvern iðnað hér á
Egilsstöðum til að vega upp á
móti sjávarplássunum, þar sem
frystihúsin eru uppistaðan í
atvinnulífinu. Ef til vill er
framtíðarlausnin fólgin í stór-
iðju, sem héldist þá væntan-
lega í hendur við stórfellda
virkjun hér á Austfjörðum.
Hún hefur reyndar verið í at-
hugun að undanförnu, og gár-
ungarnir kalla hana stundum
LSD — lang stærsta drauminn.
Annars eru margir mótfallnir
stóriðju og vilja fremur efla
smáiðnaðinn. Og bændur vilja
hafa sín heiðalönd í friði.
Það er ekki gott að segja,
hvað framtíðin ber í skauti
sínu í þessum efnum.
MENN URÐU AÐ TAKA
HÖNDUM SAMAN
— Ef við víkjum að sam-
vinnuhreyfingunni almennt,
hvað viltu þá segja um stöðu
hennar nú á dögum?
— Mér finnst, að menn líti
nokkuð öðrum augum á sam-
vinnustarfið nú en áður var
gert. Ef til vill stafar þetta að
einhverju leyti af því, að
fræðslan hefur ekki verið
nægilega mikil. Ungt fólk þekk-
ir ekki sögu samvinnuhreyf-
ingarinnar. Það þekkir aðeins
kaupfélagið, og í þeirra aug-
um er það einungis hús, sem
menn skreppa inn í til að
verzla. Það veit ekki, að hér
áður fyrr var samvinnuhreyf-
ingin snar þáttur í lífsbarátt-
unni. Menn urðu að taka hönd-
um saman og mynda félags-
skap til að afla lífsnauðsynja
og koma afurðum sínum í verð.
Síðan óx þetta smátt og smátt
og þróaðist með árunum.
Er verzlun kaupfélaganna
skilar ekki beinum arði, vill oft
gleymast ótalmargt, sem þau
gera og er til hagsbóta fyrir
almenning. Þau standa undir
margs konar rekstri, sem er
nauðsynlegur en ekki arðbær
og einkafyrirtæki mundu aldrei
láta sér detta í hug að sinna.
Og ég hef orðið var við, að
margir misskilja tengslin á
milli Sambandsins og kaupfé-
laganna, sérstaklega fólk í
þéttbýlinu fyrir sunnan. Það
ímyndar sér, að Sambandið
stjórni kaupfélögunum, skipi
kaupfélagsstjórana og hafi öll
tögl og hagldir í sínum hönd-
um. En að sjálfsögðu er þessu
alveg öfugt farið. Margir verða
undrandi, þegar lýst er fyrir
þeim, hvernig samvinnustarfið
er byggt upp. Hér hjá okkur
eru til dæmis þrettán félags-
deildir, sem halda fundi reglu-
lega. Á þessum fundum eru
málin rædd og ákvarðanir
teknar.
í stóru kaupfélagi eins og
Kaupfélagi Héraðsbúa, þar sem
íbúarnir stunda bæði land-
búnað og sjávarútveg, ríður á,
að félagsmenn sýni samheldni
og tillitssemi. Og við höfum
verið blessunarlega lausir við
allan krit og ósamkomulag. Við
höfum nýverið keypt skuttog-
ara til að efla atvinnulífið á
Reyðarfirði, og næsta verkefni
er að byggja nýtt mjólkursam-
lag og sláturhús á Egilsstöðum.
Þannig reynum við að vinna
saman sem ein heild, þrátt fyr-
ir ólikar aðstæður, — eins og
samvinnumönnum sæmir.
NÚ FLYTJA FÁIR SUÐUR
— Álítur þú, að Egilsstaðir
hafi orðið sú verzlunar- og
samgöngumiðstöð, sem búizt
var við?
— Mér heyrist á mönnum, að
svo hafi orðið. Og ég held, að
þeir verði það í æ ríkara mæli
í framtíðinni. Nú er á döfinni
að reisa hér menntaskóla fyrir
Austurland. Hann á að standa
rétt fyrir utan kirkjuna, og þar
á einnig að vera íþróttamið-
stöð. Ráðgert er, að skólinn
taki sexhundruð nemendur, og
verður hann því að sjálfsögðu
geysimikil lyftistöng fyrir
Egilsstaði og Austurland allt.
íbúum fjölgar hér jafnt og
þétt. Þeir sem flytjast hing-
að koma ekki aðeins úr
nærsveitum, heldur fremur
beint að sunnan. Það gerist æ
sjaldgæfara, að fólk flytjist
suður. Ég man ekki einu sinni
eftir því í svipinn að hafa heyrt
dæmi um slíkt.
Það er gott að búa hér á
Egilsstöðum. Bærinn er vina-
legur og umhverfið fallegt;
þessi mikli skógur að baki og
útsýni yfir Lagarfljót fyrir
handan. Stundum hef ég orðið
var við þann misskilning, að
við búum hér uppi á fjöllum,
en svo er alls ekki. Lagarfljóts-
brúin, sem er um 300 metrar
að lengd og var lengsta brú á
landinu, þar til hringvegurinn
opnaði, er aðeins um 20 metra
yfir sjávarmáli. Hér er nokkuð
veðursælt, sjaldan stórviðri.
Og fjarlægðin skiptir ekki
lengur máli. Hingað er flogið
frá Reykjavík á einni klukku-
stund.
— Þú kannt því vel við þig
hérna?
— Já, alveg prýðilega. Reynd-
ar hafði ég alltaf búið við sjö-
inn áður, og margir spáðu því,
að ég mundi aldrei una mér
svo langt inni í landi. En ef mig
langar að finna sj ávarlyktina,
— þá skrepp ég niður á Reyð-
arfjörð . . .
FIMM MÍNÚTUR MEÐ ÞOR-
STEINI Á REYÐARFIRÐI
— Og það skulum við ein-
mitt gera núna, hélt Þorsteinn
Sveinsson áfram. - Enginn hef-
ur kynnzt Kaupfélagi Héraðs-
búa, fyrr en hann hefur komið
til Reyðarfjarðar.
Við stigum upp í jeppann og
brunuðum þangað á hálfri
klukkustund.
Sami friður og ró ríkti yfir
Reyðarfirði og Egilsstöðum. Við
skoðuðum kjörbúð kaupfélags-
ins, sláturhúsið og frystihúsið,
„Á morgun verður hér öðruvísi um að litast,“ sagði Þorsteinn Sveinsson,
þegar hann sýndi okkur tómlegt frystihúsið á Reyðarfirði. „Þá kemur
Hólmanesið inn með hundrað tonn.“
16