Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.03.1916, Blaðsíða 31

25
En þess ber vel að gaeta, að utan við valdasvið hvers
einstaks ríkis liggur svo rnargt, sem hefir þau áhrif: að
auka dýrtíðina, svo sem er um siglingar og flutninga-
gjöld eriendra ríkja, innkaupsverð aðfluttrar vöru m. fl.
Innanríkísráðstafanir geta því ekki komið í veg fyrir
hina almennu dyrtíð, en slíkt getur nokkuð hindrað al-
menna neyð og má ske komið í veg fyrir hana að mestu.
Petta er góðra gjalda vert og er síður en svo ástæða til
að amast við slíkum úrræðum þó óvanaleg sjeu, og
sumum mönnum kunni að þykja gengið nokkuð nærri
eldri hugmyndum um einstaklíngsfrelsið og einstaklings-
rjettinn til óháðrar samkeppni.
Af innlendri reynslu kannast menn við flest af því,
sem nú hefir verið minnst á og þá einnig dýrtíðarráð-
stafanir þings og stjórnar. Við höfum útflutningsbann,
aðdráttaráðstafanir, verðlagsnefnd og dýrtíðaruppbætur
til opinberra starfsmanna. Bráðabirgðaskatt höfum við og
af ýmislegri framleiðslu. En við höfum, að vissu leyti,
hlíft þeim sterkustu og allt of lítið hirt um þá veikustu.
Aukinn tekjuskatt af stóreignum og stórgróða höfum við
ekki hugsað um og um dýrtíðarhjálp til snauðra verka-
manna hefir ekki verið hugsað, ekki einu sinni að Ijetta
þeim gjaldabyrðar til ríkisþarfa.
Verðlagsnefndin okkar hefir víst, í einstöku tilfellum,
látið til sín taka, þegar nægar upplýsingar hafa komið
fram, jafnhliða kvörtunum um of hátt vöruverð. Er það
vel þess vert að almenningur muni eptir verðlagsnefnd-
inni, þegar mönnum þykir vöruverð keyra úr hófi fram.
Á Pýzkalandi var vitanlega fjöldi verðlagsnefnda sett-
ur á laggirnar. En það kom fljótlega í ljós að þetta var
ekki einhlýtt til þess að koma rjettlátu jafnvægi á vöru-
úthlutunina sjálfa, þegar ekki var af yfirfljótanlegum birgð-
um að taka. Efnamennirnir viðuðu óþarflega mikið að
sjer, en fátæklingarnir fengu of lítið. Hjer varð því að
stíga fetinu lengra. Ríkisvaldið og hjeraðsstjórnir tóku
vörubirgðirnar til sín og sáu um jafnrjettislega úthlutun.