Andvari - 01.04.1960, Qupperneq 5

STEINGRÍMUR J. ÞORSTEINSSON:
EINAR H. KVARAN
ALDARMINNING
I
í ritdómi, sem Árni Pálsson skrifaði fyrir 45 árum um Jón Trausta, segir,
að honum hafi „tekizt það, sem engu íslenzku skáldi hefur heppnazt, að lýsa
heilu byggðarlagi svo, að lesandinn þykist þekkja þar nálega hvern mann og
hverja bæjarleið. Það hefur liann gert í Heiðarbýlissögunum. Einar Hjörleifs-
son hefur í sögunum Ofurefli og Gulli reynt að gera ámóta lýsingu af Reykja-
vík, en í þeim bókum kannast maður tæpast við einn einasta götuspotta í
Reykjavík, þó að þær bækur annars hafi margt til síns ágætis," segir Árni
Pálsson.1 Það kann að þykja undarlegt og jafnvel miður viðeigandi að byrja
aldanninningu Einars I Ijörleifssonar Kvarans á því að vitna til slíkra ummæla
— og það eftir mann, er síðar varð kennari minn og var að mínum dórni rnjög
glöggskyggn á skáldskap — og urn rithöfund, sem ég ber fyrir mikla virðingu.
En Einar Kvaran þarf hvorki á því að halda né hefði heldur kært sig um það,
að neinu væri viljandi undan skotið af orðurn annarra urn hann eða af orðum
°g skoðunum sjálfs hans. Það er einmitt af hans anda og aðferð að forðast
alla einsýni. Annars fór ég hér hvorki með þessi ummæli til að staðfesta þau
né hrekja, enda skiptir mitt álit þar litlu máli. Ég tel samt, að þar sé að vísu
fullfast að orði kveðið, en í þeim felist þó mikill sannleikur. Hitt er annað
mál, að í þ eim sögum, sem þar er að vikið, hefur Einar ekki aðallega ætlað
sér að lýsa Reykjavík, þótt þar veldi hann sögunum stað (og einstaka bæjar-
lýsingar finnast mér þar raunar góðar, þótt það sé aukaatriði). En vissar að-
linnslur geta beint okkur veginn til fyllra skilnings á verkunum, ef réttilega
er á Jreim haldið.
Eí við leituðum hjá Bjarna Thorarensen, Grími I homsen og Einari Benc-
diktssyni einkum að leikandi ljóðrænu, hjá Jónasi að stórkostlegum umbrotum,
l'já séra Matthíasi að óhagganlegri rökvísi og hjá Stephani G. Stephanssyni
að funheitum ástakveðskap, þá kynnum við oft að verða fyrir vonbrigðum. Þá
værum við að leita hjá skáldunum að öðru en því, sem hjá þeirn er aðallega
Jð finna. Engir hafa allt til að bera í jafnríkum rnæli né heldur kæra sig um
það. Og Einari Kvaran var það hvorki bezt gefið né lagði á það mest kapp