Andvari

Ukioqatigiit

Andvari - 01.04.1960, Qupperneq 50

Andvari - 01.04.1960, Qupperneq 50
48 Phóf. uit. CARLO SCIIMID ANDVAHI Það, sem með sanni má kallast kenn- ing Macchiavellis, er auðvelt að draga saman í fáeinum setningum: Gerðu þér Ijóst, hvað í ákvörðun þinni felst. Ef þú hefir tekið ákvörðun og sett þér mark- mið, þá verður þú að neyta þeirra ráða, sem nauðsynleg eru til þess að ná mark- miðinu. Jafnframt verður þú að vera reiðubúinn að taka á þig afleiðingar verka þinna, þó að þær kveðji dyra fyrr en varir. — Hin fjölmörgu dæmi, tilvitnanir og reglur, sem hann stráir óspart um blaðsíÖurnar, þjóna þeim tilgangi einum að sanna þessar fáu setningar, skýra þær, setja þær fram í margvíslegri túlkun og fella þær inn í ákveðna pólitíska aðstöðu. í öllu þessu lcitar hann ráða aÖeins eins lærimeistara: mannkynssögunnar. Enginn á undan honum og e. t. v. eng- inn eftir hans daga hefir á jafn yfirgrips- mikinn hátt gert alvöru úr þeirri fullyrð- ingu, að sagan sé lærimeistari mannkyns- ins, því að hann fullyrÖir aldrei neitt, hvorki um menn né málefni, nema að rökstyðja það með þeim lærdómum, sem verða dregnir beinlínis af atburÖum lið- ins tíma, eða koma óbeint í ljós, þegar atburÖarásin er rakin til upphafs síns. Staðhæfingar hafa því aðeins gildi í aug- um hans, að þær séu studdar sögulegum staÖreyndum, hvort sem um er að ræða hið sérstæða eða hið almenna. AS vísu gerir hann sínar villur í öllu þessu, bæði í grundvallaratriðum og efnis- meðferð, en það breytir ekki þeirri stað- reynd, að cnginn hcfir fjallað um söguna af slíkri lotningu og gert hana jafn virka í túlkun sinni. Fyrir áhrif hans er sú skoÖun nú samrunnin evrópskri vitund, að reynsla sögunnar eigi að liggja til grundvallar fyrir þekkingu vorri og ákvörðunum. Og þessi skoðun — ef ég má segja það um leið — hefir orðið Evrópu örlagarík, eins og jafnan vill verða, þegar vér játumst undir þaulhugs- aða, en einhliða og þrönga kenningu. Lítum nú fyrst á hin sérstöku afrek Macchiavellis sem sagnfræðings. Hvernig var unnið að sagnfræði fvrir hans daga? I lér ber fyrst að nefna árbóka- höfundana, sagnaritara, sem skráðu við- burðaröð, líkt og blaðamenn nú á tím- um geta um athyglisverða viðburði dags- ins. 1 öðru lagi höfunda að veraldarsög- um eftir fyrirmynd þeirra Órósíus og Eusebíus, sem litu á rás jarðneskra við- burða eins og framkvæmd á endurlausn- aráformum guðs og túlkuðu það, sem vér köllum sögu, eftir mynztri opinberunar- bókarinnar ■— eins og atburðirnir væru leiðarmerki á þeim vegi endurlausnar- innar, sem liggur frá syndafallinu alla leið að efsta dómi. — Auk þeirra voru svo húmanistarnir, sem lýstu sögulegum staðreyndum aðallega með það fyrir aug- um að fá tækifæri til að sýna öll tilbrigði mælskulistar sinnar. Mælskuflóðið kæfði þekkingarviðleitnina, enda lögðu húman- istarnir raunverulega mesta áherzlu á að sýna, að samtíðarmenn þeirra myndu standast dóm sögunnar engu síður en hetjur Plutarks — ef þeir aðeins ættu því láni að fagna, að hinir málslyngu húmanistar lofsyngju verk þeirra. Macchiavelli aftur á móti leitast viÖ að leiða rök að því fyrst og fremst, hvaða öfl hafi veriÖ að verki við myndun ríkja, valdið vexti þeirra, hnignun og hruni- Þannig reynir hann að rekja þær skiljan- legu orsakir, sem eru ráðandi í stjórn- málum. Hann vill skilja til hlítar, hvaða ástæður lágu ákvörðunum og verknaði manna til grundvallar og hvernig su tímabundna aðstaða var, sem myndaði leiktjöldin um svið sögulegra stórviðburða. Sú aðferð, sem Macchiavelli beitir í þessu skyni, er raunsæ athugun sögu-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.