Andvari - 01.04.1960, Síða 69

ANDVAKI
MENNTAMÁLAKÁÐ OG MENNINGARSJÓÐUR
67
minjavörður tók venjulega við öllum
myndum jafn skjótt og þær voru keyptar
og kom þeim fyrir í eldtryggu herbergi
í kjallara Arnarhvols. Vegna þrengsla í
geymslunni og af öðrum ástæðum dreifði
ég þá allmiklu af góðum málverkum á
opinberar stofnanir, stjórnarráð, háskólann
og flesta stærri skóla landsins. Þessi ráð-
stöfun var heppileg og hafði vekjandi
áhrif á listasmekk í ungmennaskólum
landsins.
Bókaútgáfan hefir tengt menntamála-
ráð og menningarsjóð fastari tengslum
við allan almenning heldur en hinar
tvær starfsgreinarnar og mun svo enn
verða. Með breytingu þeirri, sem Gylfi
Gíslason hefir staðiÖ fyrir á löggjöf um
skipulag menningarsjóðs má segja, að
náttúrufræðideildin sé flutt frá mennta-
málaráði undir annarlega yfirstjórn. Lista-
deildin færir hinsvegar út kvíarnar með
auknum fjárráðum og er nú tími til
kominn, að hafizt verði handa um skipu-
legan undirbúning að fullkomnu lista-
safni. Verður sá þáttur tekinn til með-
ierðar síðar í þessari grein.
Menntamálaráði tókst í byrjun síðara
stríðsins, þegar borgaraflokkarnir þrír
stóðu saman um þjóðstjórn, að koma á
skipulegri og félagsbundinni útgáfu bóka
til nálega 13 þúsund áskrifenda. Bar
margt til að í svo mikið var ráðizt. Þjóðin
er ákaflega bókelsk og í engu landi mun
vera jafnalmenn hneigð hjá ríkum mönn-
um og efnalitlum að eignast heimilis-
hókasafn, stór eða lítil eftir ástæðum.
Mikill vandi var á höndum menntamála-
ráðs að velja heppilegan bókaforða handa
svo miklum fjölda fastra kaupenda. Vand-
inn óx við að oft verða allmiklar
hreytingar á fulltrúum flokka í ráðinu
yið nýjar kosningar. Oft var ekki til
lengdar fylgt óhvikulli stefnu um bóka-
valið. Þó hefir samkomulag að jafnaði
verið tiltölulega gott í ráðinu og sjaldan
eða aldrei gætti flokkadrátta. Fyrstu árin
reis óánægja gegn bókum sem áttu skilið
góða dóma. Sultur Hamsuns er mikið
listaverk, ekki sízt í hinni ágætu þýð-
ingu Jóns Sigurðssonar frá Kaldaðarnesi.
Hliðstæðum andróðri var beitt gegn
öðru heimsfrægu listaverki, sögu Viktoríu
drottningar í þýðingu Kristjáns Alberts-
sonar. Þar var ein prentvilla gerð að
höfuðsynd og bókin talin óhæf í góð-
um bókasöfnum. Þessi bók er heims-
frægt snilldarverk í nútímasögu og hefir
höfundurinn Lytton Strachey orðið
brautryðjandi í söguritun þar sem snjallir
rithöfundar eru að verki, enda var for-
dæmið hugstætt íslendingum vegna þess
að list þessa höfundar er náskyld sögu-
ritun hinna beztu íslendingasagna. Þýð-
ingin var auk þess mjög snjöll og vel gerð
svo sem vænta mátti. Þriðja bókin, sem
illvígir andróðursmenn spilltu fyrir, var
Gallastríð Sesars í þýðingu Páls Sveins-
sonar. f öllum þessum tilfellum var and-
róÖurinn byggður á óvild til hinnar stór-
tæku útgáfu menntamálaráðs og gætti
þar fyrst og fremst afbrýði óánægðra
keppinauta. Ef útgáfan hefði ráðið yfir
góðu tímariti sem skýrði málefni mennta-
málaráðs hlutlaust og með réttum rök-
um hefði þar mátt leggja fram fyrir
kaupendur rétt rök í þessum útgáfu-
málum. Síðan útgáfa menningarsjóðs
og ÞjóÖvinafélagsins hefir verið sam-
einuð, er auðvelt fyrir útgáfustjórnina
að ná tali af félagsmönnum í Andvara,
en það tækifæri var ekki notaÖ nógu
snemma. Alþingi sinnti ekki málum
Þjóðvinafélagsins svo sem því bar skylda
til, jafnvel vanrækti að kjósa menn í
stjórn þess. Enn bar þaÖ til, að einn
af fulltrúum flokkanna í útgáfustjórn-
inni, sagnfræÖingurinn Barði Guðmunds-
son, hóf á vegum menningarsjóðs áróður
fyrir sérkennilegum og lítið vinsælum
kenningum um uppruna fornbókmennt-