Andvari - 01.01.1904, Blaðsíða 48

42
hefi eg að nokkru minnst í Landfrœðissögu Islands 4.
bindi. Á ferðum minum á Islandi liefi eg sérstaklega
veitt. ]>ví eptirtekt, hver áhrif sjór og brim fyrrum hafa
haft á landið, er fjöruborð lá hærra, og athugað ])ær
leifar, er sjórinn liefir eptir skilið. Um ])að hefi eg
ekki ritað neitt á islenzku í samanhengi, en aðeins get-
ið ýmsra athugana hér og hvar í ferðasögum mínum.
Eg hefi farið kringum allar strendur íslands og því nær
inn í hverja vik og livern fjörð, og hefi því getað fengið
betra yfirlit yfir heildina en nokkur annar áður. Þó
fer fjarri því, að rannsóknirnar séu nógar til þess að
full vissa sé fyrir öllu. Hér ætla eg þá að setja sam-
anhangandi yfirlit yfir athuganir minar og annara, og
svo reyna að draga út af þeim þær ályktanir, sem næst
•isgja.
Það er auðséð, að Suðurlandsundirlendið hefir ein-
hvern tíma verið i sjó, enda hefir það ekki dulist nein-
um náttúrufróðum manni, er þar hefir farið um. Eggert
Olafsson fann þar víða skeljar, og Sveinn Pálsson fann
hvalkjálka 1'/» mílu frá sjó; hann athugaði einniggamla
malarkamha, skeljar og hellra langt frá sjó, er holaðir
voru í hamrana af brimi. Sveinn er hinn fyrsti náttúru-
fræðingur, er afdráttarlaust segir, að undirlendi þetta til
forna liaíi verið mararbotn. Undirlendið nær lengstinn
i landið norður á bóginn hjá Haukadal við Geysir; þar
er hæð þess um 350 fet yfir sævarmáli. Flói mikill
hefir þar einhvern tíma gengið inn í landið og úr hon-
um liafa gengið firðir og víkur upp í hálendisröndina,
en upp úr flóanurn hafa staðið margar háar klettaeyjar
t. d. Hestfjall, Búrlell í Gi'ímsnesi, Skarðsfjall, Mosfell,
Yörðufell, og líklega hafa ýmsir hálsar í Holturn einnig
staðið upp úr. Sökum mýranna, sem víðasthvar liggja
ofaná, sjást hin eldri jarðlög óvíða á undirlendinu, nema
þar sem ár og lækir hafa graíið sér djúpa farvegi.