Stúdentablaðið - 01.12.1954, Side 38

30
STUDENTABLAÐ
STEFÁN KARLSSON, stud mag.:
„Allt er óhægra að
leysa en binda"
1. desember 1918 var íslenzki fáninn í fyrsta
skipti dreginn að hún sem fáni fullvalda ríkis.
Þennan dag mátti heita, að sjálfstæðisbaráttunni
við Dani væri lokið. Islendingar áttu það við
sjálfa sig að búa svo í haginn, að þeir væru
þess reiðubúnir að taka öll mál í sínar hendur,
jafnskjótt og segja mætti sambandslagasáttmál-
anum upp.
Lýðveldi var stofnað 1944, og 17. júní er
nú þjóðhátíðardagur Islendinga, en 1. desem-
ber má samt ekki falla í gleymsku.
Islenzkir stúdentar stóðu um hríð fremstir í
flokki í sjálfstæðisbaráttunni og mátu þá ein-
att meira hugsjón sína en embættisvon og aura.
Þess vegna hefur 1. desember verið falinn í
umsjá stúdenta, og skylda þeirra er að halda
hann hátíðlegan sem þjóðfrelsisdag, en freistast
ekki til þess að gera hann að stéttarlegum
stúdentadegi hliðstæðum frídegi verzlunar-
manna.
1. desember er dagur mikilla minninga, en
við megum ekki láta okkur nægja, að minnast
þess, sem vel var gert fyrr á árum. Slíkan dag
ber framar öllu að hyggja í eigin barm, hug-
leiða og ræða það, sem við teljum, að standi
íslenzku sjálfstæði fyrir þrifum einmitt nú.
Skyldu baráttumenn liðins tíma ekki hafa
búizt við öðru af frjálsri þjóð? Skyldu þeir
ekki hafa búizt við meiri reisn af þjóðinni
sjálfri, meiri samvizkusemi ráðsmanna þjóðar-
búsins, meiri virðingar á unnum sigri?
Lýðveldi var stofnað, meðan grimmilegustu
átök heimsstyrjaldarinnar fóru fram og landið
var setið fjölmennum erlendum her. Þó var að
birta í lofti. Það brakaði í máttarstoðum ógn-
arveldis nazista, og þar kom, að það hrundi.
Islendingar væntu þess nú sem von var, að
Bandaríki Norður-Ameríku yrðu þegar í stað
á braut með her sinn úr landinu, eins og um
var samið, en þær vonir brugðust hrapallega.
I stað þess óskuðu Bandaríkin fáum mánuðum
eftir stríðslok eftir að fá leigðar herstöðvar í
landinu til 99 ára. Vegna eindreginnar and-
stöðu þjóðarinnar var kröfum þessum hafnað,
en herinn sat þó sem fastast, unz Bandaríkja-
menn höfðu tryggt sér með samningi afnot
Keflavíkurflugvallar.
En var ekki fráleitt að gera slíkan samning
við ríki, sem þá þegar hafði sýnt, að það virti
ekki gerða samninga?
Arin liðu, fjármál okkar fóru í ólestri, og
reynt var að hressa upp á með því að þiggja
ölmusu vestan um haf í ríkara mæli en flestar
aðrar þjóðir, sem þó áttu um sárt að binda
vegna styrjaldarinnar. Við það dró sárlega úr
viðnámi ráðamanna gegn erlendri ásælni, og
næsta skrefið var stigið: ísland gerðist aðili að
Atlantshafsbandalaginu, þrátt fyrir skýlausa
yfirlýsingu um ævarandi hlutleysi 1918.
Fjölmargir urðu til þess að mótmæla þess-
um aðgerðum harðlega, en ráðamenn sinntu því
engu. Þeir lýstu því hins vegar yfir margsinnis
í heyranda hljóði, að fullt tillit yrði tekið til
sérstöðu Islendinga sem fámennrar þjóðar og
óvígbúinnar og þá einkum, að hér yrði ekki
herseta á friðartímum og ekki herskylda. Það
skaut nokkuð skökku við, að þjóð, sem ekki
ætlaði að taka á sig þessar kvaðir, hafnaði hlut-