Stúdentablaðið - 01.12.1960, Síða 25

SIGURÐUR EINARSSON I HOLTI:
Einar Benedíktsson
i
ÞaS, sem hér er ritað, eru hugleiðingar, sem orðið
hafa til í leiðinni. Nokkuð á annað ár hef ég verið
að vinna að athugunum á skáldskap Einars Bene-
diktssonar, og íreista þess að gera bók um nokkur
þeirra kvæða hans, er geyma meginhugsanir hans og
höfuðeinkenni. Það myndi ófalliö að kippa einstök-
um kafla út úr því verki og birta sem blaðagrein.
Hann myndi segja of mikið um fátt, of lítið um
margt.
En þegar unnið er að slíku verki, kemur og jafnan
ýmislegt í Itug, sem ekki á brýnt eriiidi í bókina.
Gangandi maður sér fleira en það, sem beint liggur
í götunni. Idann sér ýmislegt til hliðar við sig í leið-
inni. Þannig er því varið um þetta greinarkorn. Það
eru niðurstöður, sem ekki er rúm til að rökstvðja,
hugboð, sem eftir er að færa til vissu með fullnaðar-
könnun, bergmál af áverkan persónuleika, sem nú
verður aðeins skynjaður af verkum hans, — og að
því er mig varðar, minningu um mjög óveruleg
kynni.
Það er ætlan mín, að því fjær, sem Einar Bene-
diktsson dregur undan, því lengra, sem árabilið verð-
ur milli vor og samtíðar hans, því fyrirferðarmeiri
verði hann ásýndum í samtíð sinni. Og það er spá
mín, að þegar breiðsævi margra alda skilur hann og
þá, er þá mæla á íslenzka tungu, verði Einar Bene-
diktsson einn hinna fáu tinda, er gnæfa í fjarska upp
yfir bil aldanna.
Þenna djarfa spádóm áræði ég að láta í ljós, af því,
að lil eru menn, sem eru svo mikilsháttar í sjálfum
sér, að þeim her ekkert smávægilegt eða ómerkilegt
að höndum. Slíkir menn eru gæddir þeirri tegund
yfirburða, sem alveg efalaust gerir þeim margan
vanda lífsins áleitnari og torráðnari en ella myndi.
en eru um leiö fólgnir í því innsæi, sem til þess þarf
að skynja vandann og þeirri orku, sem það krefur
að leysa hann — eða að minnsta kosti því hugrekki,
sem til þess þarf að ráðast í það, hversu sem fer um
leikslok.
Einar Benediktsson var einn þessara sárfágætu
yfirburðamanna.
Vér skulum nema staðar og athuga þetta ofurlítið
nánar — manninn, sem er svo mikilsháttar í sjálfunr
sér, að honum ber ekkert ómerkilegt eða smávægilegt
að höndum. Það er ekki þann veg að skilja, að til-
vikin, atvikin. örlögin, eða hvað menn annars vilja
kalla það, raði af natni í veg slíkra manna mikils-
háttar og stórfenglegum atburðum, sem þeir séu með
einhverjum hætti aðilar að. Það, sem þá hendir, er í
stórum dráttum hin almenna saga mannlegrar
reynslu með ýmsum tilbrigðum. Það eru skyn sjálfra
þeirra og viðbrögð, sem því valda, að það, sem öllum
þorra manna er smávægilegt og ómerkilegt, öðlast í
vitund þeirra víddir og dýptir, sem hinum sést yfir,
hefst á æðra svið, verður stórfenglegt og merkilegt.
Ofurlítið dæmi kann að skýra dálítið, það, sem
hér er átt við. Ótölulegur sægur manna hafði séð
hluti falla á undan Isac Newton, en ekki séð í falli
hlutanna annað en sár-hversdagslegt, sjálfsagt og
ómerkilegt fyrirbæri. Hið hversdagslega orkaði á
skyn Newtons sem ófrávísanleg áskorun, stórfenglegt
vísindalegt rannsóknarefni, vitsmunalegt úrlausnar-
efni, sem krafðist svars. Viðbragð hans var þrotlaus
rannsókn og niðurstaðan þyngdarlögmálið. En Isac
Newton var líka einn af þeinr fágætu, dýrmætu ein-
STUDENTABLAÐ
25