Stúdentablaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 8

Það á sjálfsagt nokkuð langt í land
að ná því — hvað langt, getur eng-
inn sagt. Það er undir sjálfum oss
komið, hyggindum vorum, staðfestu
og þreki.
Það má spyrja: hve langt þurfum
vér að komast til þess að takmarkinu
sé náð?
Vér getum sett takmarkið fyrst í
stað hvar sem oss sýnist. Þegar því
er náð, setjum vér oss nýtt takmark
— hærra, og svo ávalt koll af kolli.
Hvorki vér né nokkur önnur þjóð get-
ur hugsað sér að komast svo langt, að
lengra verði ekki komist:
. . . mönnunum miðar
annaðhvort aftur á bak
ellegar nokkuð á leið.
Það er lífsins lögmál að sækja ein-
lægt lengra og lengra áfram.
Það lögmál sjáum vér hvervetna
skráð:
Fram — ýram — áfram!
Áfram þeytist hnötturinn, sem við
byggjum, og allar stjörnur og öll sól-
kerfi himingeimsins. Sama lögmáli
hlýðir straumurinn í fljótinu eða lækn-
um; sama lögmáli hlýðir blóðið í æð-
um vorum og þráin í sálum vorum.
„Áfram skært í leiftrum ljómar
logum skráð um hnatta braut.
Áfram lífsins lögmál hljómar
lúðurhvelt í sæld og þraut“.
„Fram" er oss kært orð.
Það er nafn þessa sigursæla félags.
Ég tek það sem vott þess, að fyrir
oss vaki öllum það markmið, sem ég
hefi nú verið að benda á.
Ég sagði vér gætum fyrst um sinn
sett oss markmið, hvar sem vér vild-
um. Eigum vér að segja, að vér
sétjum markið fyrst í stað við það,
að ná fólkstölunni 200,000 eða 250,000
i þessu landi?
Þér hrökkvið við; ég sé yður þykir
markið hátt.
En er yert að setja það lægra?
250,000 eru fjórðungur úr 1 milíón.
25 ár eru fjórðungur aldar—fjórð-
ungur einnar mannsævi eins og hún á
að vera, þegar mennirnir eru farnir að
lifa skynsamlega undir heilsusamlegum
lífsskilyrðum.
25 ára mann köllum vér fulltiða.
þá er hann óháður meðráðamanni.
Má þá lágmarkið lægra vera en
250,000 sálir, til þess að þjóð geti
komið fram sem óháður einstaklingur
meðal óháðra ríkja heimsins?
IV.
[Frfdlst ogfullvalda sambands-ríki. — Sjálf-
stætt ríki er ekki sama sem óliáð ríki}.
Vér erum þjóð.
Enginn neitar oss um það.
Vér áttum kost á, að verða sjálf-
stœð þjóð, sjálfstætt riki — en vér
þáðum ekki boðið.
Vér vórum haldnir stórmensku-óráði,
og vildum ekki þiggja viðurkenning-
una um að vera sjálfstætt ríki. Þjóð-
frelsisvindbelgjunum okkar nægði ekk-
ert minna en að fá þegar i stað að
heita óliáð ríki.
Ég sagði, að oss hefði verið boðið,
ef vér vildum þiggja, að verða sjálf-
stœtt ríki.
Eg þarf ekki að fara langt út í það
hér, því að það hefir svo margoft ver-
ið sýnt og sannað hér í þessu félagi,
og eins í blöðum og ritum annar-
staðar.
Ég vil að eins leyfa mér að minna
á, að eins og nú stendur, höfum vér
sarnkvæmt stóðulógunum og stjórnar-
skránni (einnig inni endurskoðuðu,
sem báðir flokkar hafa samþykt á Al-
þingi 1903) að eins vald yfir 8V2 teg-
und mála. (Yfir dómsvaldinu ekki).
Eftir sambandslagafrv. áttum vér
þegar í stað að fá fuilveldi (fult sjálfs-
forræði) ,á óllum málum, utan 8 teg-
undum mála. En í 5 af þeim 8 mátt-
um vér án samþykkis Dana slíta öllu
sambandi að 25—37 árum liðnum.
Að þeim tíma liðnum þurftum vér
engin sameiginleg mál að hafa með.
Dönum, nema
1. kouungsmótu (en upphæð hennar
var ákveðin með samningi eitt skifti
fyrir öll);
2. utanríkismál (og þó átti enginn
samningur, er Island snerti, að gilda
nema með samþykki íslands-stjórnar
og Alþingis). Auk þess hefir stjórnin
þegar gefið fordæmi fyrir því, að oss sé
leyft að semja sjálfir við útlönd um mál,
er oss varða eina. Og þetta eru Bretar
nú farnir að leyfa lýðlendum sínum,
sem ekki eru þó að lógum „ríki“ enn,
eins og oss stóð til boða að verða.
3. Hervarnir á sjó og landi. Vitn-
að var þar þó til Stj.skr. 57. gr., sem
ákveður, að það sé alíslenzkt mál, hve
nær og hvernig vér viljum nokkuð
gera til að verja land vort; en hins
vegar var í 5. gr. sambandslaga-frv.
ákveðið skýrt, að vér íslendingar
skyldum hér eftir sem hingað til vera
lausir við alla herskyldu á sjó oglandi.
— Með öðrum orðum: hermálin urðu
„sameiginleg" á þann eina hátt, að
Danmörk tók ein á sig allar skyld-
urnar, en vér hlutum óll réttindin.
Eiginlega mætti segja, að ekki væri
nema 2, eða í allra hæsta lagi 2^/2
mál, sem sameiginleg yrðu þá, ef vér
vildum hinum upp segja; þvf að utan-
ríkismálin vóru sannarlega í voru valdi,
að því er oss snerti.
I 4. gr. er svo ákveðið um mál,
sem ekki eru sameiginleg, en snerta
þó bæði löndin, svo sem póstsam-
band við útlönd, ritsímasamband milli
íslands og Danmerkur, að hvorugt
landið geti þar neina skipun á gert án
hins samþykkis. Danmörk bindur þar
fullveldi sitt engu síður en vér vort.
Löndin koma þar bæði framsem jafn-
rétthá, fullveðja ríki.
Með breytingum minni hlutans á
Alþ. 1909, sem vér áttum kost á að
fá samþyktar af stjórn og þingi Dana,
var nafnið „ríki“ tekið upp um ísland,
og aðrar breytingar gerðar, er taka
þóttu af öll tvímæli um orðalag.
Eftir þessu áttum vér kost á að
verða ýrjálst og ýullvalda ríki — svo
framarlega sem Danmörk átti að mega
nefnast „frjálst og fulvalda" ríki.
Danmörk og ísland hefðu orðið tvö
„frjáls og fullvalda" ríki með mála-
sambandi í einum þrem málum, og
var sambandið í einu þeirra svo vaxið,
að það lagði byrðar einar á Danmörk,
en engar á oss (hermál).
í öllum þessum þrem málum tak-
mörkuðu Danir fullveldi sitt frá því
sem nú er (í hverju einu fyrir sig).
Fullveldi vort í þeim var viðurkent
með því, að vér fólum Dönum í voru
umboði framkvæmd að nokkru leyti
samkvæmt samningi, og takmörkuð-
um það þar aý ýrjálsum vilja 11 m
Sinn. En vér höfum nú ekkert vald
STÚDEISITABLAÐ