Stúdentablaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 33

flokka er myndu þá skiptast á um stjórn lands-
ins.
Þetta er vissulega sjónarmið út af fyrir sig,
að okkur sé svo brýn nauðsyn á styrkri stjórn
að við eigum að löggilda til frambúðar ein-
ungis tvo stjórnmálaflokka á íslandi. Fyrst
lagt er út á þá braut mætti þá ekki alveg eins
lögskipa það, að einungis einn flokkur starf-
aði — út úr því dæmi kæmi sjálfsagt enn styrk-
ari stjórn.
Hins vegar ætti þeim mönnum, er slík rök
færa fram að vera það ljóst, að með því eru þeir
beinlínis að lýsa þeirri skoðun sinni, að lýð-
ræði á íslandi hafi gengið sér til húðar og sé
með öllu óstarfhæft nema því séu settar þungar
hömlur. Áherzlan er lögð á það, að skapa
stjórnvöldum sterkari aðstöðu, væntanlega í
þeim tilgangi, að þau geti komið sínum málum
fram án teljandi ótta við viðbrögð almennings
í landinu. Til þess að svo megi verða, er al-
menningi sniðinn sem þrengstur stakkur i
stjórnmálum, honum ætlað að velja á milli
tveggja flokka en allar þær skoðanir, sem ekki
falla heim og saman við stefnumál tvíbura-
flokkanna fyrirfram dæmdar dauðar, ómerkar
og áhrifalausar. í sama mund eru svo löggiltir
til frambúðar tveir stjórnmálaflokkar, sem næst-
um er ógerningur að hrinda af stalli.
Nýskipan í kosningamálum.
Ekki má skilja framangreind orð mín svo, að
ég telji núverandi kosningafyrirkomulag með
öllu gallalaust. Á því eru ýmsir misbrestir, sem
þó er auðvelt að lagfæra án þess að kerfis-
breyting sé gerð.
í því sambandi kemur m.a. mjög til athug-
unar, að ákvæðum stjórnarskrárinnar urn skipt-
ingu alþingismanna milli kjördæma verði breytt
á þann veg, að með ákveðnu millibili breytist
tala þingmanna í hverju einstöku kjördæmi í
sem nánustu samræmi við fjölda kjósenda, án
þess að til stjórnarskrárbreytingar þurfi að
koma í hvert skipti.
Sú lagfæring, sem gerð var 1959 á fjölda þing-
manna í kjördæmi dró nokkuð úr misrétti kjós-
enda eftir því hvar þeir eru búsettir á landinu.
Á síðari árum hefur þetta misrétti aftur farið í
vöxt og fyrirsjáanlegt er, að breytingar þarf að
gera á skiptingu þingmanna milli kjördæma
með nokkuð reglulegu millibili, til þess að nokk-
uð jafnrétti geti haldizt hvað snertir hlutfalls-
leg áhrif kjósenda á kjör alþingismanna.
Jafnframt er mjög athugandi að taka upp
svipað hlutfallskosningafyrirkomulag og tiðkað
er í Danmörku, en þar er um persónubundnar
hlutfallskosningar að ræða. Samkvæmt þvi
kerfi er bæði hægt að greiða framboðslistanum
sem heild atkvæði og eins einstökum fram-
bjóðendum. Þetta kerfi felur raunverulega í sér
alla helztu kosti hlutfallskosningafyrirkomu-
lagsins svo og persónubundinna kosninga þar
eð kjósendur geta greitt þeim frambjóðendum
listans atkvæði, einum eða fleirum, sem þeir
vilja styðja, algerlega án tillits til þess, hvernig
á listann hefur verið raðað. Reynsla Dana af
þessu kosningakerfi hefur verið mjög góð, það
er tiltölulega einfalt í framkvæmd og niður-
staðan hefur orðið sú, að mestan stuðning
kjósenda hafa fengið annars vegar reyndir
stjórnmálamenn, sem njóta trausts meðal al-
mennings og hins vegar ungt fólk, sem getið
hefur sér sérstaklega gott orð með þátttöku
sinni í félags- og stjórnmálastarfsemi.
Samkvæmt þessu kerfi skiftir ekki megin-
máli hvernig frambjóðendum er raðað á fram-
boðslista og frambjóðendur, sem eru óánægðir
með það sæti, sem þeir hafa verið settir í geta
skotið sínu máli til kjósenda enda mjög al-
vanalegt, að frambjóðandi, sem settur hefur
verið neðarlega á lista fái mikið fieiri persónu-
atkvæði en menn ofar á listanum og nái því
kjöri.
Svipað kosningakerfi, þó nokkuð flóknara, er
notað á írlandi með sama árangri og er mjög
einfalt að koma á fót áþekku kosningafyrir-
komulagi hér á landi innan ramma hlutfalls-
kosninga.
Enda þótt margt megi að vísu finna að því
kosningakerfi, sem notað hefur verið á íslandi
s.l. áratug þá ætti fólki að vera það ljóst, að
hlutfallskosningar eru það lýðræðislegasta kosn-
ingafyrirkomulag, sem unnt er að styðjast við.
Hlutfallskosningarnar hafa því svo marga og
ótvíræða kosti, ef við framvegis viljum styðjast
við lýðræðislega stjórnarhætti í landi voru, að
við eigum ekki að varpa þeirri kosningafram-
kvæmd fyrir borð í fljótræði, enda þótt að
framkvæmdinni megi finna og þá sízt þar sem
tiltölulega er mjög auðvelt að gera á því kerfi
breytingar, sem leiða til þeirrar niðurstöðu um
aukin stjórnmálaáhrif almennings, sem eftir er
sótzt.
Sighvatur Björgvinsson.
33
STÚDENTABLAÐ