Stúdentablaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 21

Háskólinn
og
atvinnulífíð
Grein eftir
Svein Björnsson,
verkfrœðing.
Þegar Háskóli íslands var stofnaður, var hann
eins og aðrar stofnanir afkvæmi síns tíma og
umhverfís. Þjóðin var að vísu fátæk, atvinnulíf
fábreytt og verkmenning frumstæð, en fram-
faraskeiðið, sem hófst upp úr aldamótunum,
boðaði hins vegar nýja tíma, og stofnun há-
skóla var táknræn fyrir þann vorhug, sem íkti
með þjóðinni.
Það hefði mátt ætla, að Háskólinn yrði, þegar
fram liðu stundir, forystuaðili um rannsóknir
á náttúru og auðlindum landsins, jafnframt því
sem hann leitaðist við að verða atvinnuveg-
unum að liði með því að miðla þeim nýrri þekk-
ingu til aukinnar verkmenningar og fjölbreytt-
ari atvinnuhátta.
Ekki tjáir að sakast um það nú, þótt skólinn
hafi farið á mis við þetta hlutskipti, og skal sízt
dregið úr því gildi, sem stofnunin hefur haft
fyrir þjóðina. Vissulega hefðu margar af þeim
stofnunum, sem risið hafa upp í landinu á
síðustu þrem til fjórum áratugum til hagsbóta
fyrir atvinnulífið, sem bezt getað fallið að skipu-
lagi og hlutverki háskóla og getað tengt hann
þannig á raunhæfan hátt atvinnulífinu. Að svo
skyldi ekki verða, hefur óneitanlega haft í för
með sér nokkra einangrun skólans, en við því
mátti sízt í þessu fámenna landi.
Spurt er nú, hvernig skólinn geti orðið at-
vinnurekstri og þá einkum iðnaði að liði. Er
slíkri spurningu nokkuð vandsvarað. Að við-
skiptafræðingum undanskildum hefur t.d. iðn-
aðurinn ekki átt því að venjast að fá starfs-
krafta frá Háskólanum, eða að geta leitað með
vandamál sín til hans. Reyndar er það svo, að
í verksmiðjuiðnaði t.d. hefur verið tiltölulega
fátt um sérmenntað fólk, ekki sízt háskóla-
menntað. Með fáum undantekningum hafa
iðnfyrirtæki náð þeirri stærð, að geta notfært
sér sérmenntaða starfskrafta að ráði. Hefur
þetta verið einn af þeim annmörkum, sem
smæð og fjöldi rekstrareininganna hafa haft í
för með sér.
Væntanlega á skipulagsbygging (struktur)
fyrirtækja hér á landi eftir að taka nokkrum
breytingum í framtíðinni, þannig að fyrirtækin
stækki og verði færri. Má reyndar þegar finna
þess dæmi, að sú þróun sé í aðsigi í iðnaði og
að hann muði ráða til sín sérmenntaða starfs-
krafta í ríkara mæli en verið hefur. Má vænta
þess, að slík eftirspurn muni skiptast nokkuð í
tvö horn. Annars vegar, er lýtur að hinni
tæknilegu hlið rekstrarins, svo sem framleiðslu-
skipulagningu, gæðaeftirliti, nýtingu framleiðslu-
tækja, vinnuafls og hráefna. Hins vegar, er
lýtur að almennri stjórnun, rekstrarhagfræði
og sölutækni. Um fyrri verkefnaflokkinn, þ.e.a.s.
þann tæknilega, virðist auðsætt, að tækni-
fræðingar með sérþjálfun í rekstrar- og fram-
leiðslutækni sinni slíkum verkefnum. Tækni-
fræðingum með slíka sérþjálfun og verklega
sérkunnáttu að baki fer nú fjölgandi, og þarf
vart að efa, að kunnátta þeirra komi að góðum
notum í iðnaði okkar. Síðari flokkurinn, sem
ég nefndi, þ.e. stjórnun og rekstrarhagfræði,
má segja, að hafi verið viðfangsefni viðskipta-
deildar, þótt nám þar hafi, ef til vill, til þessa
ekki verið nægilega sérgreint til þess að fullnægja
þessum þörfum til fulls. Mætti hugsa sér að inn-
leiða í námsskrá viðskiptafræðideildar valgrein-
ar, sem miðuðu að meiri sérhæfni en nú er, svo
sem: Stjórn og rekstur iðnfyrirtækja, heild-
verzlana, sveitarfélaga, banka, tryggingafélaga,
markaðsmál o.s.frv. Hversu vítt yrði unnt að
fara út í slíka skiptingu, skal ekki dæmt um hér,
en vart þarf að efast, að atvinnulífinu yrði tví-
mælalaust fengur i slíku, og ætti þetta að geta
orðið til að tengja deildina atvinnurekstri lands-
manna nánar en nú er. Mætti hugsa sér, að nem-
endur gætu sótt sér æfingar- og rannsóknarefni
beint í viðkomandi atvinnurekstur.
Auk þess mætti gjarnan hugsa sér, að við-
skiptadeildin gæfi starfandi stjórnendum í at-
vinnulífinu kost á námskeiðum, þar sem kynn-
ing, fræðileg og verkleg, færi fram á megin-
þáttum stjórnunarmála. Er þarna átt við eins
konar yfirlitskynningu, þar sem helztu sérsviðum
stjórnunar yrðu gerð nokkur skil, svo sem
framleiðslustjórnun, fjármálastjórnun, starfs-
mannastjórnun, sölustjórnun o.s.frv. Er vart
að efa, að slíkt mundi stuðla rnjög að jákvæð-
um tengslum milli forystumanna atvinnulífs-
ins og Háskólans.
Þær hugmyndir, sem hér hafa verið settar
fram, miðast við það námsskipulag og þær
námsleiðir, sem um er að ræða við Háskóla
íslands í dag. Er vandséð, að við núverandi að-
stæður geti starfsemi annarra deilda komið að
hagnýtum notum fyrir atvinnurekstur í landinu,
svo um muni. Ljóst er, að t.d. Reiknistofnun
Háskólans, verkfræðideild og lögfræðideild hafa
vissa hagnýta þýðingu fyrir atvinnurekstur
landsmanna, en þar er um að ræða samfélags-
þarfir, sem varla verða túlkaðar sem sérmál at-
vinnurekstrarins.
Að sjálfsögðu mætti hugsa sér að skipu
leggja nám við Háskóla íslands með verulega
öðrum hætti en nú er. Mun það vera ein megin-
tillaga háskólanefndar, að nám við háskólann
verði í aðalatriðum skipulagt sem þriggja ára
og í sumum tilvikum fjögurra ára almennt nám,
er leiði til kandídatsprófs af „baccalaureatus“-
gráðu. Yrði farið inn á þessa braut, mundu
greinilega skapast ný viðhorf og opnast leiðir,
til að Háskólinn gæti í mun ríkara mæli en nú
er, sinnt ýmsum sérþörfum þjóðfélagsins. Það
er þó utan ramma þessarar stuttu greinar að
fjalla um þær, og verður hér því látið staðar
numið.
„Bókvitið verður í askana látið“
21
STÚDEIMTABLAÐ