Stúdentablaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 6

Skilnaður Islands
og Danmerkur
eftir Jón Ólafsson, ritstjóra.
Skilnaður
ríkistengsla
Danmerkur og íslands.
Tala flutt í „Fram“, félagi Heimastjórnar-
flokksins í Reykjavík n.Febrúar 1911.
I.
[Inngangur. Takmark hverrar pjódar).
Eigi maður að innibinda í einni
stuttri setningu, hvað er og á að vera
takmark liverrar þjóðar, þá verður
svarið: velvegnun þjóðarinnar.
Auðvitað verður að taka orðið vel-
vegmin í sinni fullu merkingu — ekki
um efnahaginn einan, þó að hann sje
auðvitað einn ómissandi liður.
Vér könnumst öll við það, að „mað-
urinn lifir ekki á einu saman brauði".
Þegar ég því tala um „velvegnun",
þá á ég við alla velvegnun, andlega
og líkamlega.
Það má segja, að takmark einstak-
lingsins sé alveg ið sama: velvegnun.
En þjóðin (eða ríkið, þar sem þjóð
og ríki falla saman) er sú heild, sem
innibindur í sér alla sína einstaklinga.
Takmark ríkis eða þjóðheildar er
því: sem mest velvegnun sem Jiestra
(eða helzt allra) einstaklinga.
Til þess að eitt ríki eða stjórnar-
heild geti látið einstaklingum sínum
vegna vel, eða eflt velmegun þeirra,
og sjálfs sín, þá verður það:
1. að efla persónu-frelsi og hegðan-
frelsi þeirra;
2. að efla menningu þeirra, þ. e.
andlega og líkamlega mentun og
hollustu; efla heilbrigði sálar og
líkama;
3. að efla efnahag einstaklinganna;
4. að styðja hagsýniiega hagnýting
auðsuppsprettna landsins, svo að
fólkinu geti fjölgað svo sem at-
vinnuvegirnir leyfa.
5. Með þessu tvennu síðast talda
(aukning efnahags og fjölgun'fólks-
ins) eflir ríkið þrótt sinn til að
standa sem sjálfstæð heild gagn-
vart öðrum jafningjum sínum.
II.
[.Mentun vor íshndinga. — Vér eigum að
verða mentaðri p/'óð].
Þetta er þá það takmark, sem vér
Islendingar eigum að stefna að.
Er nokkur sá íslendingur til, sem
ekki vilji þetta?
Vafalaust enginn.
Öll börn vilja verða stór, vilja verða
fullorðið fólk.
Vildum vér ekki allir, að vér vær-
um mentaðri þjóð en vér erum?
Vafalaust. Því að þótt verið sé oft
að telja oss trú um, að vér séum vel
mentuð þjóð — meðal inna mentuð-
ustu —, þá er þetta ekki satt.
Ef það eitt er mentun, að kunna að
lesa og eitthvað að klóra — ja, þá
erum vér með mentuðustu þjóðum, því
að þær þjóðir eru færri, þar sem jafn-
fáir meðlimir þjóðfélagsins og hjá oss
kunna ekki að lesa og klóra nafnið
sitt.
En þetta er í sjálfu sér engin ment-
un. Það er engin mentun í að kunna