Stúdentablaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 20

Utanríkisviðskipti
Grein eftir
Pétur Thorsteinsson, ráðuneytisstjóra.
Eins og á öðrum sviðum atvinnulífsins er
æskilegt, að þeir sem starfa að utanríkisvið-
skiptum, hafl sem bezta menntun. Um það mun
enginn ágreiningur vera. Milliríkjaviðskipti í
heiminum fara stöðugt vaxandi. Fjöldi ríkja,
sem þátt taka í þeim viðskiptum, hefír aukizt
mjög, vörutegundum fjölgar og vörumagnið
eykst, og samkeppni verður æ harðari. Þetta
hefir leitt til nauðsynjar á aukinni skólamennt-
un, þ.á.m. háskólamenntun, á sviði utanríkis-
viðskipta víða um lönd, og fjölgun á kennslu-
greinum í þeim efnum, því að þörf á sérfræð-
ingum í hinum ýmsu greinum viðskiptanna fer
vaxandi.
Hjá fáum þjóðum er utanríkisverzlun eins
stór þáttur í þjóðarbúskapnum og hjá íslend-
ingum, vegna þess hve framleiðslan er einhæf.
Aragrúa vörutegunda þarf að flytja til lands-
ins frá fjölmörgum löndum, og sá innflutn-
ingur mun aukast með fjölgun þjóðarinnar og
vaxandi kröfum til lífsins. Þörf er því á stöðugt
auknum útflutningi. Fram að þessu hefir út-
flutningurinn verið mjög einhæfur sem kunnugt
er, — allt að 95% sjávarafurðir, og afgangurinn
lítt unnar landbúnaðarvörur. Að innflutnings-
verzlun vinnur all fjölmenn verzlunarstétt. Að
útflutningsverzlun vinna hins vegar mjög fáir
aðilar og á það fyrst og fremst rót sína að rekja
til fábreytni útflutningsframleiðslunnar, en auk
þess eru viðskipti þessi á fárra höndum fyrir til-
stuðlan hins opinbera og að ósk framleiðenda.
Þannig eru aðallega tveir aðilar, sem annast út-
flutning frystra sjávarafurða, Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna og Samband ísl. samvinnufélaga.
Sölusamband ísl. fiskframleiðenda annast allan
útflutning saltfisks. Skreiðarútflutning annast
fyrst og fremst Skreiðarsamlagið og S.Í.S.;
Síldarútvegsnefnd annast ein allan saltsíldar-
útflutning. Útflutningur á landbúnaðarafurðum
er fyrst og fremst í höndum Sambands ísl. sam-
vinnufélaga o.s.frv. Þótt öll þessi fyrirtæki séu
stór á íslenzkan mælikvarða, eru þau örsmá á
mælikvarða markaðslanda okkar. Þessi smæð
er önnur af tveimur aðalástæðum fyrir núver-
andi fyrirkomulagi á sviði útflutningsmála, en
aðstæður á mörkuðunum fyrir helztu útflutn-
ingsvörur okkar er hin aðalástæðan.
Öllum kemur saman um, að við þurfum að
gera stóraukið átak í útflutningsmálum, og
hefir þegar verið hafizt handa í þeim efnum.
Sjávaraflann má nýta betur en gert hefir verið
með því að fullvinna meira af því hráefni, sem
nú fæst úr sjó, en auk þess má nýta fleiri tegundir
sjávarafurða en gert hefir verið. Hvað land-
búnað snertir eru afurðirnar nú unnar meira en
áður, og vonandi verður þess ekki langt að bíða
að hætt verði alveg að selja ull, gærur og önnur
skinn sem hrávörur úr landi; og væntanlega
hefst brátt útfiutningur á loðvöru. Á sviði
gróðurhúsaafurða kunna að skapast útflutn-
ingsmöguleikar áður en langt um líður. Leitað er
að jarðefnum, sem nota má til iðnaðarfram-
leiðslu. Stóriðnaður er hafinn í landinu með út-
flutning að markmiði.
Fámenni þjóðarinnar torveldar samkeppnis-
aðstöðu okkar á heimsmarkaðinum. Stærstu
fyrirtækin hafa beztu aðstöðuna. Því er okkur
nauðsyn á samvinnu við erlenda aðila að því er
stóriðju snertir. En tvímælalaust eru mögu-
leikar á margvíslegum iðnaðarútflutningi í
smærri stíl, ef rétt er á haldið, og er nú verið að
gera ýmsar tilraunir í því efni t.d. varðandi skip,
báta, húsgögn, bjór og veiðarfæri. En margar
aðrar vörur koma til greina. Meðal þeirra eru
að sjálfsögðu listiðnaður og handavinna. Verði
ísland aðili að EFTA, eins og horfur eru á, mun
aðstaða til aukins útflutnings verða stórum
betri en nú.
Við ýmis vandamál er að etja, þegar hefja
á nýjan útfiutning. Fyrirtækin eru smá, og hafa
venjulega svo lítið fjármagn, að þeim veitist
erfitt að standa undir þeim taprekstri, sem oft
er óhjákvæmilegur fyrstu árin, meðan verið er
að skapa vörunni markað. Skortur er á þekk-
ingu og reynslu, að því er snertir framleiðslu
fyrir erlendan markað, vinnubrögð við sölu úr
landi og markaðsleit. í útflutningsmálum lítillar
þjóðar hefir það meginþýðingu, að um gæða-
vörur sé að ræða, og traust og öryggi í við-
skiptum. íslendingar þurfa að fá orð á sig fyrir
vandaða vöru, nákvæmni og áreiðanleik, ann-
ars verður samkeppnin of erfið.
Hið opinbera veitir ýmiskonar þjónustu á
sviði viðskiptamála, einkum útflutningsmála.
Til dæmis eru viðskiptamál meðal aðal-hlutverka
utanríkisþjónustunnar, og eru margvísleg störf
á því sviði unnin í sendiráðunum. Fyrirgreiðsla
á þessu sviði er veitt af utanríkisráðuneytinu
og viðskiptaráðuneytinu, og einnig af fiskimála-
sjóði, framleiðsluráði landbúnaðarins, útflutn-
ingsnefnd iðnþróunarráðs, vörusýningarnefnd
og öðrum opinberum aðilum. Auk þess hefir nú
Félag íslenzkra iðnrekenda sett á stofn út-
fiutningsþjónustu.
Þörf sýnist vera á aukinni þjónustu hins
opinbera á sviði markaðsrannsókna og markaðs-
leitar, ekki sízt vegna stöðugt vaxandi sam-
keppni og vaxandi kynningar- og auglýsinga-
kostnaðar. Og ekki virðist óeðlilegt, að slik
þjónusta væri hlutfallslega meiri hjá íslending-
um en öðrum vegna þess hve íslenzk fyrirtæki
eru smá og fjármagnslítil, er aftur stafar af
smæð þjóðarinnar. Nauðsynlegt er að skipa allri
þjónustu hins opinbera á sviði útflutningsmála
þannig, að kraftarnir dreifist sem minnst og að
komizt verði hjá tvíverknaði. Sjálfsagt má bæta
talsvert þá skipan sem nú er.
Verkefni fyrir unga háskólamenntaða menn á
íslandi eru mörg á sviði utanríkisviðskipta á
næstu árum: í framleiðslu- og stjórnunarstörf-
um, við uppbyggingu nýrra útflutningsgreina,
útflutningsverzlun, markaðsrannsóknir og
markaðsleit. En einnig má búast við, að út-
flutningsþjónusta hins opinbera og annarra að-
ila verði aukin.
Hér hefur verið rætt um vöruútflutning. En
vonandi verður einnig um aukinn útflutning að
ræða á þjónustusviðinu, á sviði flugmála, sigl-
inga og ferðamála. Og að sjálfsögðu verða næg
verkefni á sviði innflutningsverzlunar sem fyrr.
Á öllum þessum sviðum er þörf menntaðra
manna, sem gæddir eru dug, bjartsýni og hug-
kvæmni.
„Bókvitið veróur í askana látið“
STÚDENTABLAÐ
20