Fálkinn - 21.06.1930, Page 85

F Á L I< I N N
85
Hlutafjelagið Kveldúlfur.
Hinn 19. janúar 1912, bættist við
bann fáskipaða togaraflota, sem þá
var bjer í Reykjavík, nýtt skip, sem
„Skallagrímur“ hjet. Hann hafði ver-
ið keyptur frá Englandi, þar sem
hann hafði verið smíðaður árið 1905,
handa einum mesta dugnaðar-skip-
stjóra og fiskimanni enslca togara-
flolans. Má telja, að „Skallagrimur“
þessi hafi verið eitt fullkoninasta
skip togaraflotans enska á þeirri tíð.
Kaupendurnir hjer voru þeir feðg-
ar Thor Jensen og Richard Thors,
sem á árinu 1911 höfðu stofnað nýtt
fiskiveiðafjelag, hlutafjelagið Kveid-
úlf ,ásamt þremur yngri sonum Thor
Jensens, þeim Kjartani, ólafi og
Hauk. -Tlior Jensen hafði átt frum-
kvæðið að stofnun hins elsta togara-
fjelags á íslandi, Alliance-fjelagsins,
árið 1905, ásamt nokkrum öðrum
mönnum, sem enn eru aðaleigendur
þess fjelags, og var því einn aðal-
brautryðjandi þeirra útgerðar, sem
nú kveður mest að í landinu og vald-
ið hefir meiri straumhvörfum i at-
vinnulífi þjóðarinnar, en nokkuð
annað.
Árið 1913 keypti Kveldúlfur Móa-
kotslóð svonefnda, inn með sjó, vest-
anvert við Vatnsstíg og byrjaði þegar
á næsta ári að reisa þar stórhýsi þau,
sem nú eru aðalsetur fjelagsins. Lóð-
in var 4000 fermetrar og er nú al-
hygð. Neðra aðalliúsið var bygt árin
1914—15. Er það 47V2 meter á lengd
en 25 á breidd, alt tvílyft. Efra húsið
á lóðinni var fullgert árið 1916. Það
er 54.4 metrar á lengd og 10.75 metr-
ar á breidd.
I. Skipastóllinn.
Togararanir. „Skallagrímur“ var
eins og áður er sagt, fyrsti togari
fjelagsins. En árið 1915 bættist við
„Snorri goði“ og sama árið „Snorri
Sturluson“. Ekkert þessara skipa er
eign fjelagsins nú. En í mars 1919
bættist nýtt skip í hópinn: „Egill
Skallagrimsson“. Hafði fjelagið látið
smíða hann í Englandi og var hann
fullgerður 191G, hið vandaðasta skip,
bygður eftir fyrirsögn fjelagsins
sjálfs, með ýmsum þeim umbótum,
sem þeir eigendurnir töldu til bóta
i smiði togara. En breska stjórnin
agði hald á þetta skip undir eins
°g það var fullgert, vopnaði það og
hotaði til ófriðar þarfa þar til strið-
inu lauk. Þau 11 ár, sem Egill hefir
verið gerður út af Kveldúlfi, hefir
liann jafnan verið fengsælt skip og
þótt prýði togaraflotans íslenska. Er
hann nú elsta skip Kveldúlfs.
Árið eftir að „Egill“ kom til ís-
lands. 1920, Ijet Ivveldúlfur enn smíða
i E.iglandi skipin „Skallagrím" og
,ÞóróIf“, stærstu skipin, sem þá
höfðu verið smíðuð fyrir íslendinga.
Eru þeir 150 feta langir, um 400
smál. að stærð og báðir með 800
liestafla vjelum. Stærðin og liin
mikla vjelaorka, gerir þesum skip-
um fært að toga þó að misjafnt veð-
ur sje. Þessi skip eru enn eign fje-
lagsins. Sama ár keypti Kveldúlfur
enn þriðja skipið, „Snorra Sturlu-
son“, en seldi hann til Englands aft-
ur tvpimur árum síðar. Loks bættust
við, árið 1924 „Snorri goði“, bygður
i Tönsberg og keyptur áður en smíði
var lokið og í árslok sama árs „Ar-
inbjörn hersir", bygður i Englandi.
Flutningaskipin. Á stríðsárunum
var afar erfitt að fá skip til vöru-
flutninga. Til þess, að tryggja sjer að
geta komið afurðum sínum á mark-
að og náð í nauðsynlegustu vörur
til útgcrðar, keypti fjelagið því segl-
skipið „Muninn“ frá Boston, áriðl916.
Iíafði skipið verið bygt árið 1911 til
íshafsferða og var afar sterkt. Kom
„Muninn" hingað 1916, en annað skip
nýtt, sem „Huginn“ hjet og keyptur
var sama ár frá Ameriku, kom hing-
að snemma á næsta ári. Voru skip
þessi mjög lík útlits og liin fegurstu.
Þau sigldu einkum til Spánar með
fisk og voru ótrúlega fljót i förum,
enda voru þau ógæt siglingaskip. Ár-
ið 1916 keypti Kveldúlfur líka eim-
skipið „Mjölni“, 650 smálestir, en
seldi hann sama ár og árið eftir
keypti hann „Borg“, 1000 smál., sem
ríkisstjórnin keypti af fjelaginu
skömmu siðar.
Fyrsta vjelbátinn eignaðist Kveld-
úlfur 1916, er fjekk nafnið „Þórir“.
Er hann enn eign fjelagsins. Sama ár-
ið var „Ölver“ keyptur en árið eftir
„Geir goði“, „Gissur hvíti“ og
„Högni“. Voru þetta alt 30—40 smál.
skip, og var haldið út til síldveiða
á sumrum, en ekki gerðir út á vetr-
arvertíð. Árið 1926 keypti Kveldúlf-
ur línuveiðaskipin „Golu“ og „Gunn-
ar“, en seldi þau aftur 1929.
1 jafnstórum atvinnurekstri og
lijer er um að ræða, fer það að lik-
um, að eigi þurfi smáræðis útbún-
að á landi, til þess að verka afla
skipastólsins. Kveldúlfur notar jöfn-
um höndum báðar þær aðferðir, sem
tíðkanlegar eru við fiskþurkun: úti-
þurkun og húsþurkun og liefir fje-
lagið fiskverkunarstöðvar í Reykja-
vík, Melshúsum á Seltjarnarnesi og í
Hafnarfirði.
II. Síldveiðarnar.
Sumarið 1912 var „Skallagrimur"
gerður út á síld til Norðurlands og
hefst síldarútgerð fjelagsins með því.
Lagði hann upp afla sinn á Akureyri,
ýmist til söltunar eða bræðslu. En
sumarið eftir leigði Ivveldúlfur síld-
arstöð á Hjalteyri, tvimælalaust bestu,
sem þar var að fá, og gerði á henni
miklar umbælur, meðal annars voru
bygðar þar finnn hafskipabryggjur á
næstu árum. En árið 1924 keypti fje-
lagið alla Hjalteyrina. Jafnframt
síldveiðinni rak fjelagið þar fisk-
verkun og rekur enn, því að það
kaupir jafnan mikið af fiski við
Eyjafjörð og á Siglufirði.
Á Siglufirði byrjaði fjelagið að
leggja upp síld 1916, og var leigt
þar pláss, gerðar þrjár hafskipa-
hry'ggjur og sildarplan, bygð liús
lianda starfsfólki og því um líkt.
Það voru togararnir, sem einkum
tó.ku þátt í síldveiðunum, auk mó-
lorbáta fjelagsins.
Hesteyri. í árslok 1926 keypti
Kveldúlfur einliverja fullkomnustu
síldarbræðslustöð á íslandi, verksmiðj-
una „Heklu“ við Hesteyrarfjörð. Hef-
ir fjelagið síðan stundað síldveiði
þaðan, með togaraflota sínum og
einnig keypt síld af 3—4 öðrum tog-
urum. Á fyrsta starfsári verksmiðj-
unnar, 1927 vann liún alls úr 65.500
síldarmálum og úr 75.000 málum ár-
ið eftir og loks siðastliðið ár úr
84.000 málum.
III. Útflutningur og verslun.
Fjelagið hefir að staðaldri keypt
sjálft helstu vörur til útgerðar sinnar,
milliliðalaust, bæði efni og áhöld til
skipa og svo kol og salt. Síðastnefndu
vörurnar liefir það oft keypt í stærri
mæli en til eigin notkunar, og selt
öðrum. En þó verður eigi annað
sagt, en að innflutningsverslunin sje
algjörlega aukaatriði, í samanburði
við útflutningsverslunina.
Kveldúlfur hefir jafnan verið einn
stærsti framleiðandi landsins. Hefir
fiskifloti Kveldúlfs jafnan verið af-
kastamikill og framleiðslan mikil i
hlutfalli við skipastól og mannfjölda.
En jafnframt útgerðinni hefir
Kveldúlfur keypt afarmikið af fiski
til útflutnings, svo að fjelagið er ekki
aðeins mesti útflytjandi landsins,
heldur sennilega mesli saltfisks-
útflytjandi í heimi. Að minsta kosti
eru engir úflytjendur honum nánda