Fálkinn - 17.12.1954, Side 22

INN 18. september 1955
verður Greta Garbo fimm-
tug. Og i ár eru 13 ár síðan
hún lék í síðustu kvik-
mynd sinni til þessa: „Léttúðugi tvi-
l)iirinn“. Þetta er iangur tími, en þó
er ekki farið að fyrnast yfir nafnið
enn. Flestir aðrir mundu gleymast á
þeim tíma.
Greta kom fram á sjónarsviðið með
líkum hætti og sagt er um gyðjur
Forn-Grikkja. Og henni tókst að hafa
á sér dularfullan hjúp, eins og gvðj-
urnar, hjúp frægðar og dulrúnar. Út
á við.
En allir sem þekkja hana og liafa
haft eitthvað saman við hana að sælda,
eru sammála um að eiginlega sé ekkert
dularfullt við hana. Það sem þeir
leggja einkum áherslu á er persóna
Greta Gustafsson í fermingarkjólnum
— 15 ára og undurfalleg.
hennar og óvenjuleg leikgáfa. Og allir
tala um hve blátt áfram hún er og
hugdetturík. Þeim þótti vænt um hana
félögum hennar í kvikmyndaleikskól-
anum í Rásunda, ekki síst fyrir það
hve glaðvær hún var og orðheppin.
— Greta Garbo, eða Gustafsson eins
og hún hét forðum, fæddist í Blekinge-
gatan á Södermalm í Stokkhólmi.
Húsið er enn til. Faðir hennar, Carl
Gustafsson, starfaði við götuhreinsun-
ina í borginni. Hann og kona hans,
Anna Lovisa Karlsson, voru bæði
komin af fátæku tómthúsmannafólki
í Smálöndum. Þau kusu að freista gæf-
unnar i Stokkhólmi og giftust 1898.
Faðirinn var hár og þrekinn, Ijós-
hærður, kallaður „stilig". Greta átti
tvö systkini, bróðurinn Svein, sem var
fimm árum eldri en hún, og systur sem
Alva hét, þrem árum eldri.
Fjölskyldan átti erfitt uppdráttar i
Stokkhólmi. Faðirinn undi ávallt illa
götusóparastarfinu. Vafalaust liafa
heimilisástæðurnar liaft varanleg á-
hrif á Gretu. Hún þráði heitt eitthvað
betra og fegurra.'og líklega hefir hana
verið farið að dreyma um leikhús i
bernsku.
Þegar hún var 5—6 ára sást það
ótvírætt að hún mundi verða mjög fríð.
Og varla er til mynd af fallcgra ferm-
ingarbarni en henni i nokkru mynda-
albúmi í Sviþjóð, hvort heldur leitað
er hjá háum eða lágum.
En hún óx ekki upp við hollar
myndahúsin nýbyrjuð að sýna stuttar
áukamyndir á undan aðalmyndinni,
og þetta voru að jafnaði auglýsingá-
myndir. Það var Lars Ring kapteinn,
sem átti upptökin að þessu. Hann sneri
sér m. a. til P. U. Bergströms og bauðst
til að gera auglýsingakvikmynd fyrir
hann. Helst vildi hann láta eitthvað
gerast í myndinni og hafa „almenni-
lega“ leikara í aðalhlutverkunum, en
að öðru leyli átti starfsfólk vöruhúss-
ins að leika. Bergström gekk að þessu
og Ring fór um deildirnar og valdi
fólkið úr. Því miður tók hann ekki
eftir Gretu fyrr en skipað hafði verið
í öll hlutverkin. En þegar Ring var
byrjaður á myndinni sá hann fram á
að hún mundi verða hundleiðinleg.
Hann varð að breyta áætlun og koma
einliverju gamni að. Og það var i
gamanhlutverki, sem hann bætti við,
að Greta steig fyrsla skrefið í þeirri
listagrein, sem síðar gerði hana heims-
fræga.
Hún kom fram sem sýningarstúlka
í reiðfötum. En engan veginn fallegum
reiðfötum. Nei, hún átti fyrst og
fremst að vera hlægileg, og i fötum
sem alls ckki hæfðu henni en voru
nokkrum númerum of stór. Flestum
AFGREIÐSLA í VÖRUHÚSI.
Vorið 1920 lauk hún prófi í Katar-
ina-skólanum. Og nú var næst fyrir
að leita sér að betri alvinnu en hún
hafði á rakarastofunni.
í rauninni byrjaði ævintýri hennar
í stórverslun Paul U. Bergström (PUB)
á Hötorget, þá ekki fullra 15 ára.
Greta skoðaði sig vandlega i speglin-
um. Hún var há og þrekin svo að hún
þóttist örugg er lnin svaraði spurn-
ingu ráðandans: hvort hún væri orðin
15 ára? En þó vildi svo til að ráðingin
gekk ekki í gildi fyrr en á afmælis-
daginn hennar er hún varð 15 ára, 18.
sept. 1920. Þá byrjaði hún að vinna
í kvenfatnaðardeildinni.
En eftir skamma stund var hún flutt
í hattadeildina. Og þó þetta virðist
ekki skipta miklu máli þá réð það
samt miklu um framtíð hennar. Það
atvikaðist svo að auglýsingastjóranum
datt í hug að liafa myndir af væntan-
legri hattatisku i auglýsingaskrá vöru-
Lars Hanson og Greta, sem Gösta Bgrling og Elisabet Dohna.
GRETA ER „UPPGÖTVUГ.
Það var þessi litla auglýsingamynd,
sem vakti löngun Gretu í leiklistina.
Og aukaborgunin fyrir þess háttar
var lika vel þegin, því að kaupið hjá
Bergström var ekki nema 125 krónur
ó mónuði. Og nú sólti Greta um stat-
istastarf hjá sænska kvikmyndafélag-
inu i Rásunda. Hún sótti líka fyrir
systur sína, og í myndinni „Lukku-
riddarinn" voru þær báðar. Og þar
liafði Greta meira að segja ofurlítið
hlutverk, liún lék ofurlítið atriði móti
sjálfri hetju myndarinnar, — Gösta
Ekman. Þó að hún fengi með limanum
ýmis smáhlutverk þorði hún ekki að
segja upp stöðunni hjá Bergström.
Ekki fyrr en leikstjórinn Erik Petsch-
ler fór að ráða ungar stúlkur í gam-
anleikinn „Loffar-Petter“.
Petschler „uppgötvaði“ Gretu einn
3-rœgasla lcikkona sinnar hðar.
Foreldrar Gretu: Carl Gustafsson og Anna Lovisa Karlsson frá Smálönd-
um. Hann var götusópari í Stokkhólmi.
Engin leiklcona hefir verið dáð eins og hún. Og engin eins milúl ráð-
gáta og hún. En hún er öðruvísi en flest. Hún er maúnafælin og
hundleið á frægðinni. Og nú er hún horfin af sjónarsviðinu, hannske
fyrir fullt og allt. Það er dregið í efa hvort hún hafi verið gœfusöm.
En œvi hennar hefir verið viðburðarikari en flestra. — Þcirri ævi
verður lýst hér, ævintýrinu mikla, sem hún hefir verið söguhetjan
í síðustú 35 árin.
myndir af Gretu með hattana til að
nota í skrána. Það var nýmæli þá að
láta andlit fylgja með hattamýndum.
Vorið 1921 voru auglýsingaskrár með
myndum af Gretu sendar uin alla Sví-
þjóð. — Vegna hattanna!
FYRSTA KVIKMYND GRETU.
Um þetta leyti voru sænsku kvik-
ungum stúlkum hefði ekki verið um
þetta, en Greta Gustafsson var ekki
þannig. Hún fór i stóru fötin og gekk
upp í hlutverkinu af lifi og sál og lék
af miklu fjöri. Það var eins og hún
gjörbreyttist undir eins og hún stóð
fyrir framan myndavélina. Feimnin
og óframfærnin, sem annars éinkenndi
hana, hvarf eins og dögg fyrir sólu.
Allir sem þekkja Gretu Garbo hafa
tekið eftir þessari breytingu, bæði á
sál og líkama. Hún varð önnur mann-
eskja undir eins og hún fór að leika.
kringumstæður. Blekingegatan og ná-
grenni var alræmt tæringarbæli. Bæði
systkin Gretu voru veikluð í uppvext-
inum og Alva dó kornung.
Það kom í hlut móðurinnar að halda
lieimilinu við. Hún vann hjá öðrum
sem hreingerningakona til að drýgja
tekjurnar. Og vitanlega varð ekki um
aðra menntun að ræða handa börnun-
um en barnaskólann. Greta, eða Kata,
sem hún kallaði sjálfa sig, varð að fara
að vinna fyrir sér undir eins og skól-
anum lauk. Kunningi hjónanna átti
rakarastofu í Götgatan 5 og þangað
hljóp Greta alltaf eftir skólatíma og
sápaði viðskiptavinina.
hússins. Hann lét sýna sér hatta-
módelin og Iét afgreiðslustúlkuna sem
næst var, selja hattana upp. Það var
Greta. Hún setti upp hvern hattinn
eftir annan. Auglýsingastjórinn varð
meira en hrifinn, ekki af höttunum
heldur andlitinu sem undir þeim var.
Líklega var hann fyrsti maðurinn sem
gerði sér Ijóst hve undurfalleg Gretá
var þá. Að minnsta kosti lét hann taka
FRAMHALDSGREIN. 1.
GRETA GARBO