Fálkinn - 17.12.1954, Síða 23

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1954
4lHi‘
Greta Garbo í „Gösta Berlings saga“, sem Elisabet
Dohna.
T. v. Greta Gustafsson í fyrstu kvikmynd sinni, „Loffar
Petter“.
góöan veðurdag i Vasagötu, er hann
nam staðar við skóbúðarglugga. Þá brá
mynd af Gretu fyrir í spegli í glugg-
anum. Petschler tók fyrst og fremst
eftir hve fögur hún var á vangann,
og sárlangaði til að ávarpa hana en
þorði það ekki.
En þegar hann kom til Bergströms
til að kaupa fatnað í kvikmynd var
hann heppnari, þvi að þar sá hann
Gretu fyrir innan diskinn. Og nú var
hann ekki seinn á sér að spyrja hvort
liún væri fáanleg til að leika. Greta
svaraði játandi og um leið afréð liún
að segja upp búðarstarfinu. Hún fann
að hún slóð á vegamótum.
„Loffar-Petter“ varð engin merkis-
mynd, það var hversdagslegur gaman-
leikur um sól og sumar og fallegar
stelpur. Greta lék hnellna hafmey,
sams konar hlutverk og Gloria Swan-
son byrjaði í. Þess má geta að í síðustu
myndinni sinni, „Léttúðugi tvíbur-
inn“, leikur Greta líka í baðfötum.
Vitanlega vildi Petschlcr eiga sóm-
ann af því að hafa „uppgötvað" Gretu.
En honum verður að nægja að hafa
verið fyrsti leikstjóri hennar, þvi að
hann sá minnst af þvi sem i henni
bjó. Hann var meira að segja ekki svo
ánægður með hana að liann byði henni
fleiri lilutverk. En annars hafði Greta
ekki hug á fleiri kvikmyndum um
þessar mundir. Nei, liún vildi komast
að leikhúsi — Verða „almennileg"
leikkona.
STILLER VÍSAR HENNI FRÁ.
Til þess að gera sér von um að kom-
ast á leikskóla Dramatiska Teatern
varð hún að fá sér einkatima lijá leilc-
ara fyrst, en til þess þurfti peninga.
Hún reyndi að verða sér úti um vinnu,
leitaði nokkrum sinnum til Petschiers,
sem hvorki gat né viidi gera annað
fyrir hana en ráðleggja henni að fara
lil leikarans Frans Enwall, sem rak
skóla.
En það eru fleiri leikstjórar til en
Petschler, liugsaði Greta með sér. Hún
hafði heyrt talað um Mauritz Stiller.
Dugnaður hans var viðurkenndur, en
það fór lika orð af þvi að liann væri
geðvondur og uppstökkur. Eyrsta til-
raun hennar til að ná tali af honum
mistókst. Hortug vinnukona rak liana
út og sagði henni að Stiller væri sof-
andi og vildi ekki láta ónáða sig. Og
litlu belur gekk í næsta skiptið. Stiller
var að fara út og var í sérstaklega
slæmu skapi: — Burt með yður, ég
hefi engan tíma, var það eina sem
hann sagði við Gretu.
Það verður að segja honum lil máls-
bóta að hann hafði aldrei frið fyrir
ungum stúlkum, sem fyrir hvern mun
vildu komast að kvikmyndum, kvölds
og morgna og miðjan dag. En svona
urðu fyrstu samfundir hennar og
mannsins, sem síðar hafði úrslitaþýð-
ingu fyrir frama hennar og tilfinn-
ingalíf.
Haustið 1922 gekk hún undir inn-
tökupróf i leikskóla Dramatens. Henni
tókst að ljúka prófinu og hafði valið
sér hlutverk „Madame Sans Gene“,
hinnar drífandi og kjaftforu þvotta-
konu Napoleons. Þetta val á hlutverki
var að mörgu leyti hyggilegt, því að
hún gat túlkað það á mállýskunni sem
töluð var á Södermalm. Eiginlega
voru þrjú hlutverk áskilin til inntöku-
prófs en Greta hafði ekki nema þetta
eina. Fimmtíu ungar stúlkur gengu
undir prófið en aðeins sex stóðust
það, þar á meðal hún. Tvær liinna, sem
stóðust prófið, kannast margir við:
Mona Mártensson og Mimi Pollak.
Tore Svennberg, hinn kunni skap-
gerðarleikari, var þá forstöðumaður
skólans og i dómnefndinni voru m. a.
leikhúsgagnrýnendurnir Carl G.
Laurin og Bo Bergman. Gustaf Mol-
ander kenndi í skólanum.
Greta eignaðist fljótt vini meðal
nemendanna. Þeir segja ýmislegt fal-
legt um liana: „Hún var töfrandi",
segir einn. „Okkur fannst við verða
að kjánum i samanburði við liana“,
segir annar.
Það er ekki fegurð Gretu fyrst og
fremst, sem heillaði, þvi að hún reyndi
eftir megni að leyna henni. Hún vand-
aði lítt klæðaburð sinn. Kjólarnir fóru
henni illa og hún gekk í þykkum ull-
arsokkum. Greta hefir alls ekki gert
sér ljóst sjálf hve fríð hún var, að
minnsta kosti kunni hún ekki að nota
sér það. Og hún hafði lag á að greiða
hárið þannig að það varð engin höfuð-
prýði. Hún vöðlaði það saman í hnút
i hnakkagrófinni.
En samt liafði hún áhrif á alla. Hún
virtist hafin yfir stund og stað.
Persónuleiki hennar var svo sterkur
og hún var svo innilega kvenleg —
laus við allt sem heitir „sex appeal“
— að allt annað gleymdist.
METNAÐARGIRNI OG HUGSJÓNIR.
Greta átti í ýmsu andstreymi á leik-
skólanum, henni fannst hún vera eins
og ftækingsfugl i ókunnu landi. Flestir
hinir nemendurnir komu úr betra
umhverfi. En þó að hún léti þetta ekki
ala á óvild og öfund hjá sér, þá oili
það þó því að hún varð dul í skapi
og mannafælin, og stafar þe.tta vafa-
laust frá minnimáttarkennd. En liún
átti tvö góð vopn — alþýðlega gaman-
semi, sem alltaf var á reiðum höndum,
og tilsvör sem hittu. Hún féll aldrei
í stafi yfir neinu.
í hinni blendnu skapgerð Gretu
Garbo bar mikið á ugg og löngun til
að láta ekki troða sig um tær. Og þetta
varð einkenni á allri leikstarfsemi
hennar. Hún hafði heillast af leiklist-
inni í bjargfastri trú á eigin hæfileika
sina, en jafnframt knúist fram af tak-
markalausri girnd í að iáta að sér
kveða. En þó var það ástin á listinni
en ekki draumurinn um persónulega
frægð, sem ríkust var i sál hennar.
Hún lék leiksins vegna og hana
dreymdi ekki um að sjá nafn sitt með
ljósaletri yfir leikhúsdyrunum. Og
hún var ekki „leikbrjáiuð" á þann liátt
að hún vildi atltaf vera að leika fyrir
livaða áhorfendur sem vera skyldi.
En hún var afar iðin og ærukær, og
þvi erfiðari og stærri sem hlutverkin
voru, þvi skemmtilegra þótti lienni
að glíma við þau. Það var hennar
yndi að fást við lietju- og liarmsögu-
hlutverk. Hún var töfrandi sem Tora
Parsberg á leikskólanum, heimsdama
fram i fingurgóma. Og það stafaði frá
henni liálign i „Mariu Stuart".
En þegar hún átti að taka þátt i
sýningum opinberlega kaus hún sér
lítilvægustu hlutverkin, þar sem
minnst bar á henni. Þá var allur metn-
aður hennar horfinn og hún var
hrædd. Hún hafði ekkert á móti því
að leika gamlar kerlingarherfur. Það
var líkast og hún kynokaði sér við
að sýna fólki sitt rétta andlit. Andlitið
sem nokkrum árum síðar varð tákn-
mynd fegurðarinnar.
Á
|RIÐ 1924 ákvað Dramatiska Teat-
ern að byrja á ný opinberar sýn-
ingar ieikskólans, en þær höfðu legið
niðri í nokkur ár. Æfingarnar voru
stundaðar kappsamlega allan janúar
og hálfan febrúar. Frumsýningin var
ákveðin 17. febrúar.
Þegar hér var komið sögu hafði
Greta skipt um nafn og var farin að
kalla sig Garbo. Nafnið var auðsjáan-
lega stælt eftir nafni liinnar kunnu
norsku söngkonu Eriku Darbo.
Af gömlum vana hafði liún kosið
Framhald á bls. 29.
Greta Garbo og Melwyn Douglas í síðustu myndinni, sem hún hcfir leikið í
til þessa: „Léttúðugi tvíburinn".