Fálkinn - 08.03.1961, Blaðsíða 30

FRÁ REYKJAVÍK TIL RÚSSLANDS -
Framh. af bls. 7.
sem biðu kaupskipanna eftir að skipa-
lestinni var dreift. Er það skoðun kunn-
ugustu manna, að orrustan í Barents-
hafi, er Þjóðverjar sökktu hverju skip-
inu á fætur öðru, eigi sér engan líka
í sögu kaupsiglinga.
Fyrst segir frá kaupskipinu Carlton,
sem var hlaðið skriðdrekum, er fara
skyldu til rússnesku vígstöðvanna. Því
var sökkt af kafbáti 5. júlí, og bjarg-
aði kafbáturinn flestum skipsmönnum.
Reyndust þeir litlir hermenn í óvina-
höndum, því að Þjóðverjar fengu hjá
þeim mikilvægar upplýsingar, en eftir
heimkomu sína löngu síðar dreifðu
sjómenn þessir út hinum furðulegustu
sögum um orrustuna.
Næst má nefna Washington, hlaðið
skotfærum og sprengiefni. Það hafði
þegar laskazt, en hélt ferðinni áfram
og lenti í ísreki og varð að breyta stefn-
unni suður á bóginn. Sigldi það með-
fram ísröndinni, og reyndu sjómenn-
irnir að hlaða hættulegasta sprengiefn-
inu (TNT) sem mest á bakborða, þar
eð árásir kafbáta voru óhugsandi þeim
„Gjörið þér svo vel. Matseðill
næstu viku.“
„Það byriaði þannig, að hann bað
mig um að passa kanarífuglinn
sinn.“
30 FÁLKINN
megin, sem ísinn var, og loftskeyta-
maðurinn heyrði nú hvert skipið á fæt-
ur öðru senda frá sér hinzta skeytið.
Hinn 4. júlí réðist þýzk flugvél á skip-
ið, en tókst ekki að sökkva því. Voru
nú tvö önnur skip, bæði ensk, í nágrenn-
inu, og þrem stundarfjórðungum eftir
fyrstu árásina komu fleiri flugvélar og
sökktu þær skipunum öllum þrem.
Áhöfnin af Washington, 46 manns,
komst í bátana. Komst skipið Olopana
þeim bráðlega til bjargar, en sjómenn-
irnir í bátunum neituðu að fara um
borð í það, og töldu sig óhultari í björg-
unarbátunum, þótt á reginhafi væri.
Þessi grunur þeirra reyndist réttur.
Næsta dag var Olopana sökkt.
Björgunarbátarnir af Washington
stefndu í austurátt í þeirri von að ná
landi í Novava Zemlya. Hinn 8. lentu
þeir í hríð mikilli, sem stóð yfir átta
klukkustundir, og daginn eftir skall á
önnur hríð engu minni. Hinn 11. sáu
þeir land og næsta dag náðu þeir til
lands. Voru þeir þá mjög þjakaðir af
hungri og vosbúð, en tókst að veiða
einn máv og nokkra smáfugla. Gerðu
þeir úr því súpu, hvíldu sig en ýttu
síðan frá landi á ný og sigldu suður
með strönd landsins í þeirri von að
finna mannabústaði. Heppnari voru
skipbrotsmenn af öðru skipi, sem komu
að landi hjá byggð rússneskra frum-
byggja, sem tóku vel á móti þeim.
Skipbrotsmennirnir af Washington
voru tvo daga enn í bátunum, en rák-
ust þá á björgunarbáta hollenzka skips-
ins Paulus Potter, sem einnig hafði
verið sökkt. Voru nú saman komnir
um 100 sjómenn og gengu þeir enn á
land. Tókst þeim að veiða fjölda anda
og enn gerðu þeir sér súpu. Þriðjungur
þeirra var svo illa haldinn, að þeir gátu
ekki einu sinni gengið.
Næsta dag hófu skipbrotsmenn róð-
urinn yfir að meginlandinu (en Novay
Zemlya er eyland), og rákust þeir þar
á skipið Winston-Salem, sem hafði
komizt þangað og strandað. Fóru þeir
um borð í skipið og fengu þar fyrstu
máltíð sína dögum saman. Nokkru síð-
ar kom rússneskt hvalveiðiskip og flutti
þá alla um borð í brezka skipið Empire
Tide, en þýzkir kafbátar höfðu hrakið
það inn í Matochkinsund. Voru nú 240
manns í skipinu, en þýzkar njósnaflug-
vélar stöðugt á sveimi yfir því, og mat-
arbirgðir orðnar litlar. Áhöfnin á
Washington fór því enn á ný í bátana
og freistaði þess að bjarga sér ein síns
liðs. Hinn 20. júlí hitti Empire Tide
leifar af skipalestinni miklu, fimm kaup-
skip (af 33), þrjú frönsk fylgdarskip,
tvo rússneska tundurspilla og sex lítil
fylgdarskip ensk. Náðu þau landi í
Archangelsk og voru hinir særðu her-
menn þar settir í sjúkrahús.
Þannig mætti rekja sögu margra
skipa, sem voru í þessari ógæfusömu
skipalest. Á einu skipi voru skriðdrek-
ar á þilfari, og braut áhöfnin þá upp,
braut einnig upp skotfæri og notaði
byssur skriðdrekanna gegn flugvélum.
Þetta mun ve.ra eina dæmið, sem til er
í sögu siglinganna, þar sem sjómenn
hlutu heiðursmerki í stað strangrar
refsingar fyrir farmrán.
Annað atvik sýndi vel, hversu sjó-
menn bandamanna notuðu hugvit sitt
til að bjarga sér. Brezka fylgdarskipið
Ayrshire var ásamt fjórum kaupskip-
um, tveim brezkum, einu amerísku og
einu panamísku, statt skammt frá ís-
röndinni. Datt þá skipstjóra panamíska
skipsins, sem hét Salvesen og var van-
ur íshafssiglingum, í hug að mála skip
sitt alhvítt öðrum megin og sigla inn í
ísinn. Gerðu allar skipshafnirnar þetta,
máluðu skipin hvít annars vegar, hengdu
rúmföt fyrir kýraugun og sigldu 20 míl-
ur inn í ísinn, en sneru hvítu hliðunum
til sjávar. Þar biðu þau þar til árás-
unum á skipalestina lauk. Nokkru síðar
komu tvö skip til viðbótar og gerðu hið
sama. Þannig voru skip þessi falin í
þrjár vikur, og flaug þýzk flugvél yf-
ir þau, án þess að sjá þau. í lok júlí
sigldu þau út úr ísnum og komust
heilu og höldnu til Archangelsk.
GEYSILEGT SKIPATJÓN.
í þessari ógæfusömu skipalest, PQ-17,
voru 33 kaupskip, þegar hún lagði af
stað frá Reykjavík og Hvalfirði, en 22
þeirra var sökkt á leiðinni. Aðeins þriðj-
ungurinn, 11 skip, komust til Rússlands.
Þegar skipin létu úr höfn á íslandi,
höfðu þau meðferðis 188 000 smálestir af
hvers kyns vopnum og varningi, sem
Rússa vanhagaði mjög um. Af þessu
mikla vörumagni lentu 123 000 lestir
á hafsbotni með sökktum skipum. í
byrjun ágúst þetta ár voru í rússnesk-
um höfnum við íshafið 1300 skipbrots
menn úr þessari einu skipalest.
Bandamenn lærðu mikið af þess-
ari dýrkeyptu reynslu um yfirburði
flugvéla yfir kaupskip, nema loftvarn-
ir séu því betri á þeim. Þeir gættu þess
eftir þetta að senda aðeins sérstaklega
vígbúin skip þessa leið, og síðar urðu
aðflutningar til Rússa eftir öðrum leið-
um, aðallega um Persaflóa.
Þjóðverjar voru að vonum hreyknir
af þessum mikla sigri, enda unnu þeir
ekki aðra meiri sigra á sjó í allri styrj-
öldinni. Þeir gáfu út bækling um „Slátr-
un skipalestarinnar í Norðurhöfum“, en
gættu þess að minnast ekki á ferð Tir-
pitz.
Slík örlög sem þessi biðu stundum
sjómanna hinna ýmsu þjóða, sem ráf-
uðu um götur Reykjavíkur og annarra
kaupstaða á íslandi á styrjaldarárunum.
Slíkir viðburðir sýndu, hvílíka þýðingu
fsland hafði fyrir siglingar á Atlants-
hafi, er þar var önnur aðalbækistöð
bandamanna í svo mikilli og einstæðri
orrustu.
★