Fálkinn - 08.03.1961, Blaðsíða 31

SAPPHO -
Frh. af bls. 15
sem leikur aðalhlutverkið, og það má
ganga frá því sem vísu, að ástarævintýr-
ið um Sappho og Phaon verði megin-
efni þeirrar myndar.
1 raun og veru er ekkert vitað um
dauða Sappho, en í ljóðum hennar kem-
ur fram vottur af sorg út af ellinni, sem
er að nálgast, og það gæti bent til þess,
að hún hefði sjálf náð háum aldri.
PAPYRUS
Ljóð Sapphos hafa mörg hver varð-
veitzt á þann hátt, að önnur skáld
hafa vitnað í þau. Skáldið Tullius
Laureca segir, að verk hennar séu
alls níu bindi. Annar rithöfundur segir,
að bindin níu hafi eingöngu verið ljóð,
en að auki hefði verið flokkur spak-
mæla og sitthvað fleira. Sappho fann
sjálf upp nýjan hátt, sem kenndur er
við hana og nefndur „sapphiski háttur-
inn“.
Málið, sem Sappho orti á, var gríska
þeirra tíma, en snilld hennar var í því
fólgin, að hún gat tjáð tilfinningar sín-
ar á mjög jöfnu og einföldu máli. Þetta
er ástæðan til þess, að þýðendur, sem
reynt hafa að túlka ljóð hennar, hafa
oft komizt í vanda. Jafnvel Englend-
ingurinn Swinburn, sem er meistari í
grískri tungu, átti mjög erfitt með að
þýða Sappho á ensku.
Á þessari öld hefur tala þeirra ljóða,
sem til eru eftir Sappho, aukizt, þar sem
fundizt hafa papýrusrúllur aðallega í
Egyptalandi. Það hefur komið í ljós, að
rúllurnar hafa að geyma afskriftir af
áður óþekktum ljóðum frá sjöundu öld
eftir Krists burð. Handrit þessi eru nú
varðveitt í söfnum í Oxford, Berlín, Lon-
don og víðar.
Að öllum líkindum hafa kvikmynda-
höfundarnir, sem nú hafa samið mynd
um ævi Sappho, ekki ómakað sig við
handritarannsóknir, heldur einbeitt sér
að sögusögnum, sem kunnar eru um
skáldkonuna.
RÓMANTÍK OG RAUNVERULEIKI
Þýzka skáldið Grillparzer hefur sam-
ið sögu um Sappho. Hann segir þar, að
hún hafi fellt ákafan ástarhug til ungs
sjómanns, sem hét Phaon. Það var ekki
að undra, þótt hún yrði ástfangin af
honum, því að sjálfur ástarguðinn hafði
veitt þessum unga manni ómótstæðilega
fegurð, og auk þess hafði hann fengið
smyrsl, sem gerði það að verkum, að
hann eltist aldrei ef hann bar það á sig
öðru hverju. Því miður fór svo, að Phaon
smánaði ást Sappho og tók stofustúlku
hennar, Melitte í staðinn. Endirinn varð
sá, að Sappho svipti sig lífi.
Þessi útgáfa af sögunni er miklu róm-
antískari en fræðimenn telja sanni næst.
Hið sama má raunar segja um allar
sagnir um Sappho, því að nú er
því haldið fram, að hún hafi verið
skynsöm, borgaraleg kona, sem hafi
gifzt og eignazt eina dóttur, og hús-
ið hennar á Lesbos hafi verið eins konar
kvennaskóli, þar sem strangur agi var
við hafður. Ella hefðu virðulegir for-
eldrar aldrei sent dætur sínar til henn-
ar. Hún kenndi stúlkunum fagrar listir
og þroskaði með þeim góðan smekk.
Sappho á að hafa verið lítil vexti,
dökk á brún og brá, en ekki sérlega
falleg. Varðveizt hafa líkön og brjóst-
myndir af henni, og einnig myndir af
henni málaðar á skrautvasa. En þessar
myndir eru svo frábrugðnar hver ann-
arri, að ekki er gott að átta sig á hvern-
ig hún hefur verið útlits. Ovid lætur
hana segja: „Lítil er ég að vísu, en
ég ber nafn, sem fyllir heiminn.“
Hér á eftir birtum við sýnishorn af
ljóðum Sappho. Ljóðið þýddi Bjarni
Thorarensen:
Goða það líkast unun er
andspænis sitja á móti þér
og stjörnu sjá, þá birtu ber,
á brúna himni tindra.
Hefi ég þá í huga mér
svo harla margt að segja Þér,
en orð frá vörum ekkert fer,
því eitthvað málið hindrar.
Mjúksár um limu logi mér
læsir sig fast og dreifir sér,
þungt fyrir brjósti æ mér er,
en öndin blaktir á skari.
Sem blossa nálgast flugan fer,
mig færa vil ég nærri þér,
brátt hitinn vex, en böl ei þver,
eg brenn fyrr en mig varir.
Flugur sem vitni -
Frh. af bls. 27
var myrtur eftir kl. 5 að morgni. Hand-
takið Walter Breese. Nú skal hann
ekki sleppa ....
Þegar Walter Breese varð þess vís,
að lögreglunni hafði tekizt að finna hve-
nær morðið hafði verið framið, þrætti
hann ekki lengur. Vonin um að geta
skellt skuldinni á annan var horfin.
Hann guggnaði og meðgekk. Hann hafði
myrt gamla manninn til þess að fá arf-
inn, sem gat bjargað honum úr botn-
lausum skuldum.
Fulltrúinn hló. Þetta var svo einfalt
.... og þó flókið. Dauðu flugurnar í
gluggakistunni? Hver tók mark á þeim?
Og þó urðu þær til þess að Walter Breese
lenti í rafmagnsstólnum. Þær sögðu frá
því, að morðið hefði ekki verið framið
fyrr en fór að birta. Þegar morgunbirt-
una leggur inn í herbergið, leita flug-
urnar út í gluggann. Og þar höfðu þær
drepizt. Ef þær hefðu lent í gasinu áð-
ur, mundu þær hafa fundizt dauðar á
víð og dreif í herberginu.
Svartidauði -
Framh. af bls. 13.
1404, eyddist Skálholtstaður enn þrisv-
ar að þjónustufólki en tveir prestar
lifðu eftir. En í öllu biskupsdæminu
lifðu eftir 50 prestar. Þá óð plágan yfir
Norðurland og var þar mun skæðari: í
Hólastifti lifðu eftir 6 prestar, að mælt
er.
Um páskaleytið þetta vor tók plág-
unni loks að létta. En hér var ekki bit-
ið úr nálinni. Næsti vetur, 1404—1405,
var hinn mesti snjóavetur með hrossa-
og sauðfjárfelli á Suðurlandi, svo annað
eins hafði ekki skeð í manna minnum.
Við árið 1407 getur Vatnsfjarðarann-
áll elzti þess að Einar Herjólfsson hafi
geingið til Róms. Er líklegt að erindið
hafi verið að fá aflausn páfa fyrir að
hafa flutt pestina híngað til lands. Af-
drif Einars urðu þau að á uppstigning-
ardag 1412 var hann stúnginn til dauðs
í kirkjugarðinum á Skúmsstöðum í
Vestur-Landeyjum. Þar var kaup-
mannakirkja. Um nánari atvik að þess-
um atburði er ekkert vitað.
★
Jón Espólín lýsir í meginatriðum því
ástandi er af plágunni leiddi. „Féll þá
allur forn dugnaður og allt atferli af
fólksfæð, en sumir menn urðu svo auð-
ugir, að þeirra gætti einna saman í
landinu, og þurfti ei að ástunda fornra
manna iðn, þó mannfólkið fjölgaði
nokkuð aftur, því féð vann fyrir. Við
það aflagðist allur áhugi til annars
frama en auðs, og gjörðist vanþekkíng
mikil um allt það er áður var og hirðu-
leysi á því að teikna upp það er á
þeirra dögum skeði, og hverskyns lær-
dómsleysi, en róstur urðu þá að eins, er
ríkismönnum, frændum eða mágum bar
saman um fjár- eður arfadeilur, og efld-
ust þær því meira, sem þeir fjölguðu
meira og urðu fjarskyldari. Tókst þá
og af allur norrænn háttur í landi hér,
því norræna siglíngu þraut, og voru þá
fyrst enskir með gripdeildum hér við
land en seinna tíðkuðust kaupfarir
Hansastaða er kallaðir voru .... “ Hér
mætti ýmsu við bæta, t. d. því hversu
kirkjuvaldið óx í styrk sínum við fé-
gjafir vegna áheita, verzlun minnkaði
sakir lítils afla til lands og sjávar o. fl.
o. fl. Og oft fer svo að hið stærsta er
ótalið.
Hér var pestin kölluð plágan mikla,
en síðar Svartidauði. Það nafn var upp-
runalega haft um faraldurinn 1348—
1353, en hefur á seinni öldum komið
híngað frá Danmörku eða Þýzkalandi
(þ. Das grosse Sterben). En nafnið
Svartidauði (Mors nigra) kemur fyrir
þegar á dögum faraldursins, um 1350,
hjá rithöfundinum Símon von Covino.
Fyrrum var álitið að ca. tveir þriðju
hlutar þjóðarinnar hafi fallið í plág-
unni 1402—1404, en seinni tíma fræði-
FALKINN 31