Fréttablaðið - 10.10.2009, Blaðsíða 24

24 10. október 2009 LAUGARDAGUR
Þ
ú varst mjög áberandi í
borgarpólitík en hefur
haft hægt um þig sem
umhverfisráðherra,
var það meðvituð
ákvörðun?
„Ég er ekki voðalega meðvituð um
sýnileika og hef þá trú að maður eigi
að tala þegar maður hefur eitthvað
að segja. Ég hef þá trú að ég komi til
með að hafa eitthvað að segja og þá
tala ég, þannig verður það hér eftir
sem hingað til. Það var sú hugsun
sem ég hafði að leiðarljósi í borgar-
málum og það kom nokkrum sinnum
fyrir að ég hafði eitthvað að segja.
En það er ekki minn máti í pólitík að
telja innkomur í fjölmiðla.“
Jafnrétti kynslóðanna
„Sjálfbær þróun er áhugavert og
mikilvægt hugtak. Það sem ég hef
komist næst í skilgreiningu á því er
að það snúist um jafnrétti kynslóð-
anna. Það segir það sem segja þarf,
við erum einfaldlega að standa vörð
um rétt komandi kynslóða. Það er
sama hvort það er út frá félagsleg-
um, umhverfislegum eða efnahags-
legum forsendum.
Við höfum til dæmis séð það að
efnahagslegur vöxtur einn og sér
getur valdið hruni hvað samfélagið
varðar. Þessi hugsun, sem við höfum
verið menguð af undanfarin ár, ber
að hluta til ábyrgð á stöðu mála eins
og hún lítur út núna. Okkur vantar
að innleiða mælikvarða, samfélags-
lega og umhverfislega, til jafns við
hina efnahagslegu.“
Ekkert íslenskt ákvæði
„Nú eru fimm mánuðir eða svo frá
kosningum og það sem fyrst og
fremst hefur verið unnið að í ráðu-
neytinu er loftslagsmálin og sú
staðreynd að við tökum þátt í við-
ræðum á alheimsvettvangi fyrir
einhvers konar samkomulag fyrir
fundinn í Kaupmannahöfn í desem-
ber. [Fundur Rammaáætlunar
Sameinuðu þjóðanna um loftslags-
mál.] Við höfum lagt þar áherslu á
að leita leiða til þess að komast að
samkomulagi við Evrópusamband-
ið um að vera þátttakendur í mark-
miðum þess fram til 2020. Það er
algjörlega óháð aðildarumsókninni
eða aðild yfir höfuð. Það þýðir að
við erum í sambærilegu umhverfi
hvað loftslagsmálin varðar. Þessar
viðræður standa yfir og hafa verið
mjög jákvæðar af hálfu ESB.
En hvað með íslenska ákvæðið
um undanþágu frá Kyoto-bókun-
inni?
„Það urðu ákveðin þáttaskil
strax í maí þegar Ísland kom fram
með metnaðarfull losunarmark-
mið með það að leiðarljósi að skipa
sér í röð fremstu þjóða heims hvað
þetta varðar. Það þýðir að við erum
ekki að leita að undanþágu og hið
íslenska ákvæði er hlutur sem við
viljum fyrir alla muni losna við og
freista þess að fara í þetta evrópska
umhverfi.
Fyrir liggur að frá 2013 mun
íslensk stóriðja sitja við sama borð
og önnur stóriðja í Evrópu varðandi
kaup á losunarsamningnum. EES-
samningurinn á við þar um. Það eru
hagsmunir allra, ekki síst íslenskr-
ar náttúru og ímyndar Íslands, að
fara út úr því umhverfi að vera að
sækja um sérstaka undanþágu.
Það eru líka hagsmunir íslenskra
stórfyrirtækja að geta keypt los-
unarheimildir í kerfi þar sem þau
fyrirtæki sem menga minnst þurfa
minnst að greiða.
Þá er ekki góður svipur á því fyrir
þjóð sem hefur lengst af verið með
þeim ríkustu í heimi, en er núna rík
þjóð í kreppu, að vera að óska mikið
eftir undanþágum hvað það varðar.
Ég er þannig afar stolt yfir að hafa
tekið þennan kúrs fyrir Ísland.“
Kreppan 2060
Mikil áhersla hefur verið lögð á
sjálfbæra nýtingu auðlinda, er hún
stunduð hér?
„Okkur jarðarbúum er að verða
ljóst að það að knýja samfélögin
áfram á jarðefnaeldsneyti er ekki
eitthvað sem við getum haldið áfram
að gera með sjálfbærum hætti. Það
eru auðlindir sem eru endanlegar og
ekki hægt að ganga út frá því að við
eigum um aldur og ævi. Það þýðir,
eins og einhver sagði, að við verð-
um að hætta að horfa ofan í jörðina
og horfa upp og það þýðir auðvitað
miklu meiri áhersla á vind- og sólar-
orku og svo auðvitað ölduorku.
Þarna einhvers staðar á milli er
vatnsaflið og jarðvarminn, sem við
höfum verið að feta okkur áfram
með á Íslandi. Það er þó ekkert ein-
falt að halda því fram að orkuöfl-
unin sé í sjálfu sér sjálfbær þegar
um getur verið að ræða umtalsverð
náttúruspjöll sem fylgja vatnsafls-
virkjunum. Að auki er spurning um
það hversu möguleg sjálfbær nýting
er í jarðvarmanum. Þetta eru spurn-
ingar sem ekki liggja endanleg svör
við, þannig að það er einföldun að
halda því fram að Íslendingar stundi
sjálfbæra orkuöflun.
Fyrst og fremst þurfum við að
huga að því hvort verið sé að nýta
jarðvarmann á sjálfbæran hátt,
eða hvort um ágenga nýtingu sé að
ræða. Ef jarðvarminn er nýttur í 40,
50, 60 ár og svo þarf að hvíla hann
í jafnlangan tíma, þá er um ágenga
nýtingu að ræða.
Þegar við leggjum spilin niður
fyrir okkur og hugsum um hvernig
við ætlum að komast úr kreppunni,
ætlum við að gera það með því að
nýta orkuna okkar, með því að selja
hana í einhvers konar iðnað svo sem
stóriðju; þá verðum við að hugsa til
komandi kynslóða. Mun kynslóðin
sem horfist í augu við kreppuna árið
2060 hafa skerta möguleika til að
komast út úr þeirri kreppu? Ef svo
er, þá erum við að ganga á mögu-
leika komandi kynslóða og þar með
ekki að ástunda hugmyndafræði
sjálfbærrar þróunar.“
Horfa á heildina
En ríkir ekki neyðarástand og þarf
ekki að grípa til allra meðala?
„Öll verkefni í stóriðju sem
hafa verið nefnd taka langan tíma
og eru langt inn í framtíðina. Við
megum ekki falla í þá freistni að
láta kreppuna vera okkar skjól til
að taka óskynsamlegar ákvarðan-
ir. Ég hef fullan skilning á öllum
þeim aðilum sem eru að spila sína
stöðu inni á vellinum, ef svo má
segja, fara fram með hagsmuni
síns fyrirtækis, eða svoköll-
uðum aðilum vinnumarkaðar-
ins. Verkefni þessara aðila er að
sinna og sjá um hagsmuni sinna
umbjóðenda.
Ég er ekki í umhverfisráðuneyt-
inu til að draga taum einstakra
fyrirtækja, sjónarmiða eða hags-
munaaðila. Ég er í umhverfis-
ráðuneytinu til að tala máli kom-
andi kynslóða og umhverfisins
– heildarhagsmunanna. Við sem
erum í stjórnmálum erum kosin
til þess og það þýðir stundum að
hagsmunir viðmælenda þíns eru
þér ekki efst í huga.
Þess vegna getur verið að þótt
það séu hagsmunir einhvers fyrir
norðan, sunnan, austan eða vest-
an að byggja risastórt álver eða
virkja einhverja á, þá get ég fall-
ist á að hagsmunir séu algjörlega
klárir hjá þessum aðila sem við
mig ræðir. Það er hins vegar ekki
mitt að standa vörð um þá, heldur
heildina.
Hætt við Norðlingaölduveitu
Nú er unnið að endurskoðun nátt-
úruverndarlöggjafar, hvað ber þar
hæst?
„Við ætlum að skoða löggjöfina
til hlítar, en það er staðreynd að
íslensk náttúra hefur haft mjög
bágborna stöðu í löggjöfinni. Hún
hefur ekki fengið að njóta vafans
og til eru fjölmörg dæmi um það;
hvort sem er við vegalagningu eða
virkjanaframkvæmdir. Á Íslandi
hefur tíðkast ákveðin óbilgirni
gagnvart náttúrunni. Það snýst að
hluta til um ákveðinn kúltúr; að
við eigum að drottna yfir náttúr-
unni. Hins vegar snýst það um þá
staðreynd að náttúran hefur verið
of veikt staðsett í lögunum.
Við munum skoða lögin frá
grunni með opnum og lýðræðis-
legum hætti. Við verðum í sam-
ráði við grasrótina og akademíska
geirann.
Ein af þeim ákvörðunum
sem liggja fyrir er stækkun
friðlandsins í Þjórsárverum og
það eru mikilvæg þáttaskil fyrir
íslenska náttúruvernd. Við erum
að vinna með útmörk svæðis-
ins og reiknum með að stækkun-
in nái yfir mestallt votlendi ver-
anna. Í þessari breytingu hlýtur
að felast að Norðlingaölduveita
og hugmyndir um hana heyri
sögunni til. Að þessum málum
verður unnið í samráði við alla
hagsmunaaðila.“
Verð að gæta heildarhagsmuna
Svandís Svavarsdóttir segir mikilvægt að umhverfissjónarmið verði styrkt í öllu stjórnarráðinu. Hún segir loftslagsmálin vera
stærsta pólitíska viðfangsefni nútímans og að auka þurfi vægi náttúrunnar náttúrunnar vegna í íslenskum lögum. Kolbeinn
Óttarsson Proppé settist með umhverfisráðherra, sem segir von á miklum breytingum í málaflokknum strax á næsta ári.
UMHVERFISRÁÐHERRANN Á næsta ári tekur umhverfis- og auðlindaráðuneyti til starfa og Svandís segir endurskoðun laga munu
gera náttúrunni hærra undir höfði. Nýting orku verði að vera undir merkjum sjálfbærrar þróunar. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ég er ekki í umhverfisráðuneyt-
inu til að draga taum einstakra
fyrirtækja, sjónarmiða eða hags-
munaaðila. Ég er í umhverfis-
ráðuneytinu til að tala máli kom-
andi kynslóða og umhverfisins
– heildarhagsmunanna.
Flokkadrættir innan Vinstri grænna hafa ekki farið fram hjá neinum. Svandís
segist hafa viljandi haldið sig til hlés í þeim málum og ekki tjáð sig mikið
opinberlega um Icesave. Það helgist ekki síst af því að faðir hennar, Svavar
Gestsson, leiddi samninganefndina um Icesave. „Það er ekki bara sjálfrar mín
vegna heldur félaga minna sem ég tel að það sé mikilvægt að málið truflist
ekki af þessum tengslum. Þetta er auðvitað vandmeðfarið í okkar litla sam-
félagi og ég held að þingliðið okkar hafi alveg ráðið við að afgreiða þetta með
sínu nefi án þess að ég væri mikið að hafa mig í frammi við þá umræðu.“
En óttast hún um líf ríkisstjórnarinnar í ljósi ágreiningsins?
„Nei. Ég hef mikla trú á þessari ríkisstjórn og mikilvægi hennar og þeirra
sjónarmiða sem hún stendur fyrir. Ég held að krafan um að félagslegt réttlæti
verði haft í öndvegi við endurreisnina sé það dýrmæt að við höfum ákveðnar
skyldur við þau sjónarmið og almenning á Íslandi.
Það hafa orðið mjög alvarlegar áherslubreytingar á Íslandi undanfarin 15
til 20 ár þar sem bilið á milli ríkra og fátækra hefur aukist og grunneðli sam-
félagsins var að mörgu leyti breytt. Ég vil hreinlega segja að fyrir utan þetta
efnahagslega hrun hafi samfélagssáttin verið rofin með því að stuðla að því
að hér yrðu til forríkar stéttir samhliða þeirri fátækt sem var einnig við lýði.
Þau sjónarmið að standa vörð um hagsmuni heildarinnar eru okkur
gríðarlega ofarlega í huga. Ég held því að við verðum að ganga í gegnum
tímabundinn meiningarmun með þessi langtímasjónarmið í huga.“
Skyldur gagnvart almenningi