Fréttablaðið - 31.10.2009, Blaðsíða 20

20 31. október 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Þorvaldur
Gylfason
skrifar
Greinina, sem hér fer
á eftir, skrifaði
ég 1. maí 1995
til birtingar í
Morgunblaðinu
í tilefni af myndun nýrrar ríkis-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins. Tveir yfir-
lesarar réðu mér frá að birta grein-
ina. Ég fór að ráðum þeirra. Þegar
greinin var skrifuð, hafði ríkt
stöðnun í efnahagslífinu frá 1987,
en samningurinn um aðild Íslands
að Evrópska efnahagssvæðinu
(EES) hafði verið samþykktur
árið áður, 1994, með 33 atkvæðum
af 63 á Alþingi. Í ljósi þess, sem
síðan hefur gerzt, þykir mér rétt
að birta greinina nú óbreytta og
leggja hana í dóm lesandans fjór-
tán og hálfu ári eftir að hún var
skrifuð.
Andrew Lloyd Webber, höfund-
ur Evítu, Cats og margra annarra
vinsælla söngleikja, er sagður hafa
komið til kunningja síns í öngum
sínum og spurt hann: „Hvers
vegna fellur öllum strax svona illa
við mig?“ Kunninginn svaraði að
bragði: „Það sparar tíma.“
Nú er ný ríkisstjórn setzt að
völdum á Íslandi. Hana skipa tveir
stærstu stjórnmálaflokkar lands-
ins. Þeir hafa setið að völdum ýmist
á víxl eða báðir í einu síðastliðin 65
ár samfleytt, ef utanþingsstjórnin
1942-44 og tvær minnihlutastjórnir
til bráðabirgða eru undan skildar.
Þeir bera því höfuðábyrgð á þeirri
efnahagshnignun, sem hefur átt
sér stað hér heima undangengin ár.
Þeir bera ábyrgð á því, að Ísland
er nú komið í hóp fátækustu landa
Evrópu samkvæmt alþjóðlegum
hagskýrslum um kaupmátt þjóð-
artekna á vinnustund og stefnir
neðar. Þetta er þeirra verk.
Þeir bera einnig ábyrgð á því,
að ofsóknin á Íslandsmið heldur
áfram, þótt hættumerkin hrannist
upp. Það er þeirra verk, að sjávar-
útvegurinn í heild – „undirstöðu-
atvinnuvegurinn“, sem þeir þreyt-
ast aldrei á að nefna svo – er enn
sem endranær á hvínandi kúpunni
og ófær um að standa skil á skuld-
um sínum við banka og sjóði, enda
hafa 50 milljarðar króna farið for-
görðum í bankakerfinu síðan 1987.
Rögnvaldur Hannesson, prófess-
or í Viðskiptaháskólanum í Berg-
en, kemst að þeirri niðurstöðu í
ágætri grein í síðasta hefti Hag-
mála, að „[þ]ví miður bendi[r]
flest til þess, að lífskjör á Íslandi
fari smám saman versnandi og að
Íslendingar dragist verulega aftur
úr nágrannaþjóðunum efnahags-
lega.“ (bls. 38)
Þessir sömu stjórnmálaflokkar
hafa líka ráðið landbúnaðarstefn-
unni og dæmt hundruð bænda til
hungurbúskapar, um leið og heimil-
in í landinu eru enn sem fyrr að sli-
gast undan of miklum matarkostn-
aði. Þeir bera ábyrgð á löngu úreltu
vinnumarkaðsskipulagi, sem ber
meiri keim af sovézkri miðstjórn
en markaðsbúskap og veldur því,
að skólar landsins hafa t.a.m. stað-
ið lokaðir langtímum saman með
reglulegu millibili, svo að fjöldi
æskufólks hefur orðið fyrir mikl-
um skaða. Þeir bera ábyrgð á lág-
launabaslinu, sem mikill og vax-
andi fjöldi fólks verður að una við,
um leið og stjórnmálastéttin, nóm-
enklatúran, heldur áfram að hlaða
forréttindum undir sjálfa sig.
Meira af hinu sama
Forustumenn stjórnarflokkanna
sýna engin merki þess enn, að þeir
beri nokkurt skynbragð á þann
skaða, sem flokkar þeirra eru
búnir að valda. Þeir virðast þvert
á móti staðráðnir í að bjóða þjóð-
inni meira af hinu sama, svo sem
stefnuyfirlýsing stjórnarinnar ber
með sér. Þeir ætla að ríghalda í
rangláta kjördæmaskipan og í rík-
isbanka- og sjóðakerfi, sem er bæði
óhagkvæmt og spillt. (Þeir segj-
ast að vísu ætla að „breyta rekstr-
arformi ríkisviðskiptabanka og
fjárfestingarlánasjóða“, en þeir
hafa engin áform um einkavæð-
ingu þeirra, sem er aðalatriðið; á
síðasta kjörtímabili gerðist ekk-
ert í þessum málum hér heima, á
meðan bankar í Austur-Evrópu
voru einkavæddir í tugatali, þar
á meðal allir bankar Tékklands.)
Þeir ætla einnig að halda Íslandi
utan Evrópusambandsins.
Allt þetta gera þeir auðvitað í
eiginhagsmunaskyni. Þeir vita
það vel, að réttlát kjördæmaskipan,
hagkvæmt og heilbrigt bankakerfi
og aðild Íslands að Evrópusam-
bandinu myndu svipta þá völdum
(og forréttindum), enda er umbót-
anna þörf einmitt til þess að dreifa
valdi og vernda almenning þannig
gagnvart yfirsjónum og afglöp-
um innlendra stjórnvalda. Þessi
ríkisstjórn getur því miður ekki
leitt til annars en áframhaldandi
hnignunar efnahagslífsins smátt
og smátt og ófarnaðar í þjóðfélag-
inu í heild.
Því segi ég við lesendur Morgun-
blaðsins: Sparið þann tíma, sem í
það færi að gefa þessari ríkisstjórn
tækifæri til að sýna, hvað í henni
býr. Það býr ekkert í henni. Það er
auðséð strax í upphafi. Það er búið
að reyna þessa flokka til þrautar.
Þeir hafa brugðizt.
Hættuleg efnahagsstefna
Vandinn er sá, að báðir stjórnar-
flokkarnir fylgja efnahagsstefnu,
sem er röng og hættuleg í veiga-
miklum atriðum og hefur reynzt
þjóðinni dýrkeypt marga áratugi
aftur í tímann. Þeir tóku við gjald-
eyriseign, sem var jafnvirði 80-
90% af þjóðarframleiðslunni við
lýðveldisstofnunina 1944, eins og
Jóhannes Nordal, fyrrum seðla-
bankastjóri, hefur rifjað upp í fróð-
legri grein í Fjármálatíðindum, en
þessi eign hefur smám saman snú-
izt upp í erlenda skuld, sem nemur
nú 60-70% af þjóðarframleiðsl-
unni. Þeir ætla samt bersýnilega
að halda áfram sömu braut. Þeir
ætla að halda áfram að hlaða undir
sérhagsmunahópana og grafa um
leið undan afkomu fólksins í land-
inu. Þeir ætla að reyna að koma
sér undan því að gera almenningi
grein fyrir fjárreiðum sínum, þótt
þeim hafi af ærnu tilefni borizt
opinber áskorun um það frá hópi
háskólakennara fyrir hálfu öðru
ári. Þeir ætla að halda áfram að
troða óhæfum mönnum úr eigin
röðum í ýmis mikilvægustu emb-
ætti landsins. Þess vegna meðal
annars mega þeir ekki til þess
hugsa að missa bankakerfið undan
yfirráðum sínum. Þeim gæti hæg-
lega átt eftir að takast að leggja
efnahagslíf landsins í rúst.
Nú leika menn sér auðvitað ekki
að því að leggja efnahagslíf full-
valda ríkis í rúst. Forsprakkarn-
ir þræta fyrir ófremdarástand-
ið í lengstu lög, enda líður þeim
vel í ljóma forréttindanna, sem
þeir hafa skammtað sjálfum sér
til að firra sig fátæktinni, sem
þeir leggja á aðra með auknum
þunga. Einmitt þannig fóru aust-
ur-evrópskir kommúnistar að, en
þeir höfðu þó manndóm til að við-
urkenna mistök sín á endanum og
biðjast afsökunar.
Gerbreytum landslaginu
Málsvörn margra þeirra, sem hafa
veitt stjórnarflokkunum brautar-
gengi fyrr og nú, hefur jafnan
verið sú, að betra lið sé ekki í boði.
Það er því miður mikið til í því. Við
því þarf að bregðast. Annars byrj-
ar unga fólkið að flykkjast burt úr
landinu í hrönnum eins og gerðist
í Færeyjum. Þessa sjást nú þegar
ýmis teikn, en þó ekki enn í brott-
flutningstölum Hagstofunnar, því
að margir halda gjarnan lögheim-
ili sínu á Íslandi enn um sinn, þótt
þeir flytji búferlum til útlanda.
Ef þessi þróun heldur áfram, geta
margir Íslendingar á miðjum aldri
átt einmanalega elli í vændum. Hví
skyldi t.d. háskólakennari kjósa að
eyða starfsævinni hér og láta síðan
bjóða sér 70.000 kr. á mánuði í eft-
irlaunaumslagið, þegar starfsbræð-
ur hans í nálægum löndum eiga
þrisvar sinnum hærri eftirlaun
í vændum fyrir sama ævistarf?
Svipuð dæmi er hægt að nefna
um flestar aðrar starfsstéttir. Það
hljóta allir réttsýnir menn að sjá,
að við þetta er ekki búandi.
Forustumenn stjórnmálaflokk-
anna skulu ekki gleyma því, að
veður geta skipazt æði skjótt í lofti
á starfsvettvangi þeirra. Þeir skulu
ekki gleyma því, að stærsti stjórn-
málaflokkur Kanada var nánast
þurrkaður út af þingi í einni svip-
an fyrir fáeinum árum. Þeir skulu
ekki heldur horfa fram hjá því, að
stærsti stjórnmálaflokkur Ítalíu,
sem hafði stjórnað landinu sam-
fleytt í hálfa öld ásamt öðrum, var
líka þurrkaður út í einum þing-
kosningum. Og úr því að hægt var
að ryðja stærstu stjórnmálaflokk-
unum úr vegi í einu vetfangi úti
í heimi, þá getur það varla verið
mikið verk fyrir vaska menn að
gerbreyta landslaginu í stjórn-
málalífinu hér heima, þegar hætta
steðjar að.
Ég spyr: Ætlum við að láta þá
halda áfram að skipuleggja fátækt
á Íslandi og flæma börnin okkar
burt? Er þetta ekki landið okkar
líka?
Höfundur er prófessor.
Þetta er landið okkar líka
YFIR ESJUNA „Ætlum við að láta þá halda áfram að skipuleggja fátækt á Íslandi og flæma börnin okkar burt?“ spyr greinarhöfundur. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Forsprakkarnir þræta fyrir ófremdarástandið í lengstu lög, enda
líður þeim vel í ljóma forréttindanna, sem þeir hafa skammtað
sjálfum sér til að firra sig fátæktinni, sem þeir leggja á aðra með
auknum þunga.
ÞORVALDUR
GYLFASON