Fréttablaðið - 31.10.2009, Side 28

Fréttablaðið - 31.10.2009, Side 28
28 31. október 2009 LAUGARDAGUR F yrir tíu árum birtist dæmisag- an Íslensk fjallasala h.f. í Lesbók Moggans. Í henni er Esjan seld til útlanda í frjálshyggjukasti og hald- ið partí í beinni útsendingu, þar sem flutt- ar eru ræður um viðskiptasnilldina. En svo sekkur Esjan í sæ á leið til kaupandans og Íslendingar verða að athlægi í útlöndum. Eftir stendur hnípin þjóð. Eftir á að hyggja má líta á söguna sem spádóm um útrásina og hrunið. En eftirmál- in urðu þau að Davíð Oddsson, þáverandi forsætisráðherra, lét séra Karl Sigurbjörns- son biskup vita af því að honum mislíkaði sagan. Biskup ýtti síðan höfundinum, séra Erni Bárði Jónssyni, úr starfi sínu í kristni- hátíðarnefnd hjá Biskupsstofu. Séra Örn bað þá um tilfærslu og kvaddi Biskupsstofuna. Fréttablaðið spurði séra Örn um stöðu kirkjunnar sem þjóðkirkju, hvort hún hefði brugðist í góðærinu og hvert væri hlutverk hennar á svokölluðu Nýja Íslandi. Hefðu fleiri prestar átt að stíga í fótspor hans og gagnrýna það sem fyrir augu bar, þrátt fyrir að forsætisráðherra hafi skipt sér af tjáning- arfrelsi í landinu, eins og Örn orðar það? „Auðvitað eru prestar vítt og breitt um landið að tala um málefni líðandi stundar en það ratar ekki alltaf í fjölmiðla. Það er nú einu sinni svo að þessi boðskapur okkar er pólitískur. Hann varðar mannlífið. Jesús er að tala um líf fólks. Hann er ekki bara að tala um eitthvað framandi og uppi í himn- inum. Hann er mjög harðorður gegn þeim sem koma að honum með hroka og yfirlæti en stórkostlegur gagnvart þeim sem minna mega sín. Sælir eru ofsóttir, segir hann: við erum sæl ef við erum atyrt fyrir að tala fyrir rétti í þjóðfélaginu. Prestar eiga að fara að þessu fordæmi? Ég hefði haldið það, já. Í samfélaginu í dag skiptir það auðvitað máli að tala fyrir því að réttlætið nái fram að ganga og sannleikur- inn, að ljósið lýsi upp myrkrakompurnar. Staða þjóðkirkjunnar sem ríkiskirkju býður ekki upp á að prestar séu mikið að byrsta sig, er það? Þeir eiga ekki að abb- ast upp á hið pólitíska vald. Samanber dæmið um smásöguna þína. Þar lét kirkj- an undan. Ég veit nú ekki hvað má gera mikið úr því að ég hvarf úr nefndinni. Þetta var bara óþægileg staða og ég var peð sem mátti fórna. Við erum á hverjum degi í siðferðis- prófi og öll erum við fallistar. En auðvitað gerum við kröfur til yfirvalds kirkjunnar og til presta. Það getur verið mjög erfitt að lifa við það að vera fyrirmynd annarra. Það að vera prestur er mjög erfitt. Og það að vera biskup yfir kirkjunni er óvinnandi vegur. En Karl biskup er einn af þeim prestum sem hafa verið hvað pólitískastir, þegar hann var prestur í Hallgrímskirkju. Það er svo annað mál með fjölmiðlana, maður sér að þeir hafa lítinn áhuga á því sem gerist í kirkjunni. Enda hafa þeir lítinn tíma til að setja sig inn í málefnin, því þeir eru van- máttugir fjárhagslega. En það er þjóðkirkjan ekki. Prestar eru á svipuðum launum og alþingismenn, greidd af ríkinu. Þegar ég byrjaði í prestskap voru laun- in lægri og þriðjungur þeirra fór í að borga leigu. Seinna fóru laun presta fyrir kjara- nefnd, sem úrskurðaði okkur mikla kjara- bót. Við erum á góðum grunnlaunum. Auður kirkjunnar er jarðeignir sem hún hefur eignast í gegnum tíðina. Þær eignir hefur hún afhent ríkinu til eignar og fengið laun presta greidd í staðinn. Þetta voru eigur kirkjunnar. Þetta eru eigur sem voru teknar með valdi af kaþólsku kirkjunni, ekki satt? Eflaust mætti færa rök fyrir því að kaþ- ólska kirkjan hafi átt þessar eignir. Siðbót- in var pólitísk í aðra röndina og snerist um landeignir og annað. En kaþólska kirkjan hefur ekki gert tilkall til þessara eigna. Jarðirnar hafa verið í eigu safnaðanna og kirkjujörð stóð undir launum prests. Þetta er gamalt kerfi þar sem menn lifa af lands- ins gæðum. Best að eiga sem minnst Er ekkert óþægilegt fyrir presta að fá marga milljarða á ári frá skattgreiðendum, þegar verið er að skera niður í heilbrigðismálum, ekki vegna þess að kirkjan hafi staðið sig svona vel, heldur af því að hún seldi jarðir? Laun presta hafa nú þegar verið skorin niður og kirkjan stendur frammi fyrir mikl- um niðurskurði um allt landi. Við skorumst ekkert undan því. En Jesús setti sig ekkert á móti auðæfum. Hann ræddi um afstöðuna til auðæfa. Ríkur maður spurði hann hvernig hann ætti að öðlast eilíft líf. Farðu og seldu allar eigur þínar og gefðu fátækum, sagði Jesús. Þá varð sá ríki hnugginn. Kannski var hann of bundinn við eigur sínar. Það er til fólk sem veit að það er best að eiga sem minnst, þá ertu síður bundinn. Kirkjan rísi upp Þarf þjóðkirkjan að taka sig á til að geta leitt fólk í gegnum yfirstandandi erfiðleika? Já, hún þarf heldur betur að taka sig á. Taktu eftir því að það er engin stofnun í landinu sem hefur sömu möguleika og kirkjan til þess að leiða þjóðina. Hún er með mannafla og húsnæði um allt land til að safna fólkinu saman. En því miður, við í Neskirkju erum til dæmis með 150 til tvö hundruð manns hér í messu hvern sunnu- dag. En það eru ellefu þúsund í söfnuðinum. Ég veit að margt af þessu fólki ræktar sína trú í einrúmi en styrkur trúarinnar felst ekki síst í því að fólk komi saman. Auðvitað vil ég fullar kirkjur, að fólk heyri hreinan og skíran boðskap um trú og skyldur þess við náungann. Þetta er mjög ríkt í kenning- um Krists og er líka í Gamla testamentinu. Að gæta réttar kúgaðra, minnihlutahópa, ekkna og munaðarlausra. Jesaja spámað- ur segir að hamingjan sé fólgin í að gefa sig að öðrum. Ef þú gefur öðrum það sem þig sjálfan langar í, þá verður bjart í kring- um þig, segir hann. Þér líður vel. Og það er þetta sem er lausn okkar þjóðar núna, að við hugum hvert að öðru. Það er betri mæting hér í Hagaskóla en undanfarin ár, börnunum gengur betur í prófum og þeim líður betur. Ég frétti þetta á fundi um málefni Vestur- bæjar um daginn og ég sagði bara lifi krepp- an! Auðvitað veit ég að mörgum fullorðn- um líður illa vegna hennar, en hrunið hefur kennt okkur svo margt. En þú saknar þessa hreina og skýra boð- skapar. Hann myndi færa kirkjuna nærri fólkinu? Skarpari prófíll skapar líka meiri skil. Breiður faðmur getur haldið utan um marga en ef þú yddar endalaust endarðu á því að vera hnífskarpur og með lítinn trúfast- an kjarna sem vill berjast alveg til hinstu stundar. Ég vil hafa breiða kirkju en ekki bragðlausa. Stundum heyrist að kirkjan jaðri við að vera lítið meira en ríkisstyrkt brúðkaups- þjónusta. Hún má ekki vera það. Nú er ég innan app- aratsins og erfitt fyrir mig að horfa á þetta utan frá. En ef þetta á að vera spámannleg kirkja þá verður hún að rísa upp. Því miður finnst mér núna í kjölfar hrunsins að þjóðin eigi sér engan talsmann. Hver er það sem blæs einhverri bjartsýni, trú og von í þjóð- ina? Hver er það sem leiðir hana áfram og segir að við verðum að komast út úr þessu og að við gerum það með því að standa saman. Kannski erum við prestarnir að tala um þetta, en þjóðin heyrir það ekki. Ég veit ekki hvernig ég á að gera þetta. Á ég að fara niður á Austurvöll og þruma yfir gang- andi vegfarendum? Það heyrðist þó allavega í mér. Prestur í samtímanum má ekki bara tala í predikunarstól. Hann þarf að skrifa í blöð og láta að sér kveða í félagslífi og víðar. Vera virkur. Þetta er ekki eins og í gamla daga þegar allir komu í kirkjuna og prest- urinn talaði þar við allt samfélagið. Biskup á að tala skorinort Ætti þá biskup að sýna fordæmi? Biskupinn hefur nú stigið fram og flutt góðar ræður. Hann er ekki að tala hvern einasta sunnudag, en ég hef heyrt hann tala tæpitungulaust, núna á liðnu ári. En auðvit- að á leiðtogi þjóðkirkjunnar að stíga fram og tala skorinort. Svo er hin hliðin að það hefur verið vandi að tala inn í þessar aðstæður. Það var svo mikil reiði í fólki, það útilokaði allt og fussaði á kirkjuna að hún væri bara partur af kerfinu. En spurningin er hvort hún sé ekki of mikil stofnun og of laus við sjálfsgagnrýni. Er hún of föst í eigin embættismannakerfi til að geta stigið fram og gagnrýnt mál með trúverðugum hætti núna? Ég get alveg svarað þessu játandi. Hún er það. Vandi hennar er öðrum þræði sá að hún er breið og stór og sterk og ekki grasrótar- hreyfing sem slík. Aðskilnaður ríkis og kirkju Þarf þá ekki að skera á þessi tengsl, gera kirkjuna að lifandi afli sem nærist á starf- inu en ekki hefðinni? Ég vildi gjarnan að kirkjan væri algjör- lega á eigin fótum. Í raun og veru var ég mjög krítískur á það á sínum tíma að kirkjan afhenti eigur sínar ríkinu. Ég vil helst taka þær allar til baka og segja að við ætlum að sjá um okkur sjálf, algjörlega. Og ef kirkjan er ekki lengur á fjárlögum og fer að vinna á eigin vegum, hvað gerist þá? Þá þarf hún að vinna allt öðruvísi og hugsa betur um sitt fólk og sína hjörð og ég held að það væri hollt. Ég er alveg sammála því. Þannig að þú ert stuðningsmaður aðskiln- aðar ríkis og kirkju? Já. Ég myndi vilja sjá þennan aðskilnað og að kirkjan væri alveg á eigin vegum, fyrir utan að hún nyti lagaverndar eins og önnur trúfélög. Ég vil sjá kirkjuna lausa undan valdinu svo hún geti talað skýrt og skorin- ort gegn spillingu og gegn valdi sem fer yfir mörkin, alveg hiklaust. Ég vil sjá kirkjuna lausa undan valdinu svo hún geti talað skýrt og skorinort gegn spillingu Vill aðskilnað ríkis og kirkju Séra Örn Bárður Jónsson telur að þjóðkirkjan verði að rísa upp og leiða almenning eftir hrunið, engin stofnun hafi betri að- stöðu til þess. Kristur hafi verið pólitíkus og það eigi prestarnir líka að vera. Örn varaði á sínum tíma við frjálshyggju en þá tók biskup hann úr kristnihátíðarnefnd, eftir kvörtun þáverandi forsætisráðherra. Klemens Ólafur Þrastarson leit við í Neskirkju. ➜ UM GUNNAR BJÖRNSSON Ég get ekki sleppt þér nema minnast á Gunnar Björnsson. Þú lýstir því yfir að þú værir sammála biskupi um að Gunnar yrði færður til og settur í sérverkefni. Þetta er snúið mál, er ekki skylda ykkar að fyrirgefa séra Gunnari og taka við honum aftur? Að sjálfsögðu. Við erum allir syndugir og breyskir menn. Það eru örfá svona mál sem koma upp í fjölmiðlum. Fyrst og fremst er kirkjan samfélag friðar og gleði, þar sem er mikið unnið vítt og breitt um landið. Gunnar hefur farið yfir mörk sem mörgum finnst að gangi ekki og er í bága við siðareglur kirkjunnar. Því hefur biskup tekið þetta mál ákveðnum tökum og ég lýsti því að ég væri sammála þeirri efnismeðferð. Ég vil Gunnari vel og óska honum alls hins besta. Guð blessi hann og hans fólk. Það er í anda fyrirgefn- ingarinnar að hann hefur úr mörgum kostum að velja og er boðið annað starf. Honum er alls ekki kastað út á guð og gaddinn. Mér finnst mikil miskunnsemi í þessu, kærleiki og skilningur, þannig að mér finnst kirkjan taka á þessu af miklu viti. Það er styr um þetta, en ég held að langflestir séu fylgjandi því sem biskup hefur verið að gera. Ég leit á mína yfirlýsingu sem stuðning við fórnarlömbin, svo þau vissu að kirkjan er ekki eins og einhver ókleifur veggur sem stendur gegn þeim. Öðru nær. SÓKNARPRESTURINN Séra Örn hefur ýmsar skoðanir sem ekki samræmast opinberri stefnu kirkjunnar. Hann telur til að mynda að vel megi ræða það út frá sið- ferðilegu sjónarhorni hvort þjóðkirkjan eigi að deila eignum sínum með öðrum kristnum kirkjum í landinu. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON

x

Fréttablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.