Tímarit iðnaðarmanna - 01.01.1975, Blaðsíða 33

eigin hag. Hvert fyrirtæki er fært um, og á raunar,
að skrá mánaðarlega tölur, sem snerta veltu, vinnu-
tíma- launa- og kostnaðarþróun o. s. frv. Með þessu
móti getur fyrirtækið gert samanburð á þróuninni í
einstökum mánuðum og síðan ár frá ári. Þegar fyr-
irtækið miðar eigin hagtölur við hinar opinberu
hagskýrslur, getur það borið saman eigin þróun og
iðngreinarinnar í heild eða þeirra iðngreina, sem
það er háð.
Við hagskýrslugerð fjalla menn um margvísleg
hugtök, eins og tölfræðilega athugun og rekstrarein-
ingu, fyrirtækjaflokkun og úrtak. Um öll þcssi hug-
tök verður fjallað hér á eftir, bæði almennt og sér-
staklega með tilliti til aðstæðna á íslandi.
Tölfrœðileg athugun
Tölfræðileg athugun nær til söfnunar og úr-
vinnslu tqrplýsinga, sem óskað er á ákveðnum tíma
frá nánar tilteknu úrtaki rekstrareininga. Hún getur
t. d. varðar mannahald í iðnaði og iðju á ákveðnum
degi. í framkvæmd er þessu hagað þannig, að hag-
skýrsluskrifstofa sendir öllum fyrirtækjum innan
hins kjörna úrtaks eyðublað. Fyrirtækin skrá á eyðu-
blaðið raunverulegar tölur hins tiltekna dags og
endursenda eyðublaðið, áður en tilskilinn frestur er
á enda, venjulega 8 til 10 dagar.
Rekið er einu sinni eða tvisvar á eftir þeim fyrir-
tækjum, sem virða ekki frestinn. Verði engra við-
bragða vart að heldur, er hagstofunum að jafnaði
heimilt að dæma fyrirtæki í sektir. Hagstofa íslands
hefur slíka heimild, en gildi hennar er vafasamt í
framkvæmd.
Samband Hagstofunnar við fyrirtæki innan iðn-
aðar og iðju er að verulcgu leyti fyrir meðalgöngu
skattstofanna, og er notast við efni, sem á fyrst og
fremst að vera til grundvallar við skattlagningu í
landinu. Það táknar, að Hagstofunni berst ekki slík-
ur efniviður, fyrr en viðkomandi skattstofa hefur
notað hann í sína þágu, en slíkt veldur verulegum
töfum.
Flokkun fyrirtœkja
Við hagskýrslugerð ei' mjög mikilvægt, að menn
afmarki skýrt og greinilega þau svið, sem talnaefni
er safnað á til samanburðar á tveim eða fleiri taln-
ingum, sem fara fram ltver á eftir annarri.
Við þennan vanda er að glíma í öllum löndum og
árið 1948 samþykktu Sameinuðu jtjóðirnar „The
International Standard Industrial Classification of
all Economic Activities", sem kalla má „Alþjóða-
staðal allrar efnahagslegrar starfsemi". Staðall þessi
nefnist í daglegu tali aðcins ISIC og er notaður í
nær öllum aðildarlöndum Sameinuðu jtjóðanna, þar
á meðal íslandi.
ISIC var endurskoðaður árið 1958 og 1968 til að
aðlaga hann þróuninni á sviði efnahagslegrar starf-
semi. ISIC er ekki ósveigjanlegt kerfi, heldur er hægt
að aðhæfa hann, innan vissra takmarka, sérstökum
eínahagsaðstæðum einstakra landa.
Það er Hagstofa íslands, sem ber ábyrgð á ]tví, að
ISIC sé aðlagaður aðstæðum á íslandi. 1 atvinnu-
vegaflokkun Hagstofunnar er að finna lýsingu á
flokkun þeirri, sem í gildi er á íslandi og er skv.
ISIC frá 1958 (United Nations Statistical Papers
Series M, No. 4, Rev. 1). Efnahagsstarfsemi er þar
skipt í tíu flokka. Af þeim eru það einkum flokkar
2 og 3, sem ná til iðnaðarins, og flokkur 4, sem
varðar byggingarstarfsemi, viðgerð mannvirkja, sem
Landssamband iðnaðarmanna hefur einkum haft
áhuga á. Auk þess má nefna ýmsar undirgreinar í
tlokki 8, þjónustu, sent áhugi hefur líka verði á.
Skrdningar- og flokkunaratriði
1-Iagstofa Islands heldur aðalskrá — „Skrá yfir fyr-
irtæki á íslandi" — sem er í rauninni þrjár skrár, þar
sem fyrirtækjum er raðað 1) í stafrófsröð, 2) eftir at-
vinnugrein og 3) eftir staðsetningu (sveitarfélag).
Er auðvelt að sjá, hvaða l'yrirtæki eru skráð í
hverri atvinnugrein, og þannig má t. d. ganga úr
skugga um, að það eiga að vera 407 fyrirtæki í flokki
350, sem er málmsmíði, og 446 í flokki 491, sent er
húsasmíði.
Samkvæmt skýrslunni „Iðnaður 1972“ cr hins
vegar aðeins hægt að finna 262 fyrirtæki í flokki
350. „Iðnaður 1972“ er m. a. sarnið á grundvelli
slysatryggingaskrár fyrir árið 1972. Nákvæm athug-
un á henni sýndi Itins vegar, að það voru 269 fyrir-
tæki í unclirgrein 350. Munurinn stafar að líkindum
af stofnun nokkurra fyrirtækja, en meðferð gagna
frá þeirn hefur seinkað hjá skattstofum.
Ef farið er í gegnum slysatryggingaskrána og reynt
að finna þau 407 fyrirtæki, sem eiga að vera í flokki
350 samkvæmt fyrirtækjaskránni, verður niðurstað-
an þessi:
Skráð í slysatryggingaskrá undir atv.grein 350 239
Skráð í slysatryggingaskrá undir öðrum
atvinnugreinum 57
Finnast ekki í slysatryggingaskrá 111
Samsvarandi atliugun á ISIC-flokki 491, húsa-
srníði, sýndi:
Skráð í slysatryggingaskrá undir atvinnugr. 491 154
Skráð í slysatryggingaskrá undir öðrum
atvinnugreinum 70
Finnast ekki í slysatryggingaskrá 222
Þannig kom í ljós, að 27% fyrirtækja í flokki 350,
málmsmíði, og 50% fyrirtækja í flokki 491, húsa-
smíði, voru ekki starfandi, þótt skráð væru í fyrir-
tækjaskrá. Þetta getur í sumum tilfellum stafað af
33