Vikan - 22.12.1959, Blaðsíða 9

onaóáon
| jbr. Wattkíai J°>
Bæling og duldir
Þú
og
barnið
þitt
ÓÞJÁLL ÚTLAGI.
Þegar barn verður gripið ofsalegri hræðslu,
svo að það missir alla stjórn á sér, reynum
við að sefa það og róa, höldum því e. t. v.
föstu, leiðum athygli þess að öðru eða gerum
ótta þess hlægilegan. Oftast ber viðleitni okkar
þann tilætlaða árangur, að barnið losnar við
ótta sinn og öðlast eðiilega öryggiskennd að
nýju. Stundum tekst okkur þó miður. Barnið
nær þá aðeins að bæla ótta sinn, þ. e. að
þrengja honum burt úr vökuvitund sinni. En
geigurinn, sem hið skelfilega atvik olli, gleym-
ist þó ekki alveg, lieldur geyipist í dulvitund-
inni. Þaðan getur hann brotizt fram löngu sið-
ar, oft i breyttri mynd, og gert fullorðið fólk
óttagjarnt og kjarklaust við liina meinlausustu
hluti.
Barnið bælir með sér fleiri tilfinningar en
hræðsluna. Það bælir yfirleitt með sér allar
þrár og tilfinningar, sem það finnur, að ekki
rnega koma fram eða þvi er af öðrum ástæðum
óþægilegt að láta í Ijós. Þetta á þó einkum við
um tilfinningar, sem standa djúpt í eðli þess,
t. d. ásthneigð til foreldra og ]irá eftir ástúð
þeirra. Ef barn fær ekki að vcra samvistum
við móður sína og njóta ástúðar hennar, t. d.
af þvi að móðirin blygðast sín fyrir barnið
og finnst það íþyngja sér (lausaleiksbörn), af
því að hún stundar atvinnu utan heimilis eða
af því að hún veiti öðru barni allt ástriki sitt,
þá neyðist hið vonsvikna barn að lokum til
þess að bæla niður smáða ásthneigð sina.
Bæling sterkra hvata gerist ekki átakalaust.
Mörg börn, sem finnst þau vcrða afskipt ást
móður sinnar, neyta allra bragða, sem eðlis-
ávísunin bendir til, til þess að sýna móðurinni
sem átakanlegast þörf þeirra fyrir ástúð og
þvinga hana til þess að elska þau. Um það hef
ég rætt fyrr í þessum þáttum. Þess eru dæmi,
að rekja megi afbrot og óreglu unglinga til ör-
væntingarfullrar viðleitni barnsins að sýna
móður sinni, að nú væru síðustu forvöð að sýna
því ástúð og umhyggju. Stundum gerist bæling-
in þó á hljóðlátan hátt, en hún þarf ekki að
vera sársaukaminni ]iess vegna. Þrá barnsins
deyr ekki né hverfur við bælinguna; hún lifir
áfram í dulvitund mannsins, orkar á allt sálar-
líf hans og blandar það beizkju vonbrigðanna,
raskar jafnvægi þess, rænir cinstaklinginn ör-
yggiskennd sinni og getur jafnvel spillt geð-
heilsu hans.
ÚR DJÚPUM DULVITUNDAR.
Hinar bældu tilfinningar og þrár, sem lifa
Í53 virkar í breyttri mynd í leynd dulvitundarinn-
'ar, mynda svonefndar duldir eða geðflækjur.
Það var austurríski læknirinn Sieginund Freud,
sem fyrstur uppgötvaði þýðingu bælingar og
dulda og setti túlkun sína á þeim fram í við-
tækri kenningu: sálgreiningunni. Áhrif Iiennar
innan sálarfræðinnar fara sivaxandi, einnig hjá
þeim, sem fallast ekki á sálarlífs- og menningar-
túlkun Freuds í heild. Hér verður þessi kenning
ekki rakin, en duldin skoðuð frá einföldu sjón-
armiði daglegrar reynslu.
Tólf ára drengur, alinn upp í rafljósadýrð
höfuðstaðarins, þorir ekki að ganga upp og
niður stigann, ef rölckvað er. Þegar við horfum
á þennan tápmikla og skýrlega dreng, eigum
við dálitið erfitt með að trúa því, að móðir
lians verði að fylgja honum niður stigann, þegar
hann fer í skólann á morgnana, og að hann
hringi útidyrabjöllunni og bíði móður sinnar
svo niðri, ef hann kemur heim, eftir að fer að
skyggja. Úti finnur hann ekki til myrkhræðslu.
Geigur ltans er bundinn við stigann. Hver er
orsökin?
Við nákvæma eftirgrennslan rifjast upp at-
vik fyrir drengnum, sem jafnvel móðirin liafði
að mestu gleymt. Hún datt með hann kornungan
í bröttum stiga. Hann meiddist lítið, en varð
ofsalega hræddur. Iiann virtist þó jafna sig
bráðlega, nema hann hrökk upp úr svefni með
hræðslugráti nokkrar nætur. Svo gleymdist
þetta atvik. En þegar hann var kominn svo á
legg, að hann mátti fara einsamall upp og niður
stigann, þá brauzt hinn bældi geigur fram sem
myrkhræðsla.
Telpa, rúmlega 3 ára, var send á barnaheím-
ili til dvalar, af þvi að móðirin átti von á öðru
barni. Fram að þeim tíma var hún eina barnið
og liafði aldrei dvalizt fjarri foreldrum sinum.
Foreldrum fannst þessi lausn þægileg, enda
vónuðu þau, að einþykkni og sjálfræðisþrá, sem
farið var að bera á hjá telpunni, mundu hverfa
í sambúð við jafnaldra. Þegar telpan kom heim
aftur eftir 10 vikna fjarveru, tók móðirin eftir
því, að hún stamaði, „sérstaklega ef henni var
mikið niðri fyrir“. Telpan var í fyrstu mjög
hrifin af litla bróður sínum, en aðdáunin þok-
aði fyrir afbrýðisemi, þegar liún skildi, að öll
umhyggja foreldranna beindist að honum, en
henni var ýtt til hliðar. Stamið ágerðist. „Við
áminntum hana og bönnuðum henni það; okluir
fannst svo hræðilegt, hvernig hún talaði.“
Nokkrum vikum seinna byrjaði telpan að væta
rúmið.
ÞRÁR OG SJÁLFSAFNEITUN.
Það kom í ljós, þegar saga telpunnar var
rakin nánar, að foreldrarnir höfðu vonazt fast-
lega eftir þvi, að fyrsta barnið yrði drengur.
Telpan varð þeim því strax til nokkurra von*
brigða og hvarf því auðveldlega i skuggann,
þegar hinn þráði sonur fæddist. Hin óvænta
breyting á stöðu hcnnar í fjölskyldunni varð
henni því örlagarikari sein hún var sjálf á við-
kvæmu og erfiðu þróunarskeiði. Hún jiolir ekki
svo óvægilega sjálfsafneitun. Bæld þrá hennar
eftir ástríki foreldranna kippir henni til baka
í þróuninni: Hún er aftur orðin smábarn, sem
kann ekki að tala og pissar undir. Og litils-
virðing foreldranna, sem „fannst svo liræði-
legt, hvernig hún talaði“, og taka ómálga hvít-
voðunginn fram yfir hana, rekur hana lengra
út i ófæruna.
Öll mannleg þrá verður að láta sér lynda
nokkra takmörkun i fullnægingunni. Barn sættir
sig smám saman við þessa sjálfsafneitun, ef geð-
tengsl þess við foreldrana eru stcrk og heil-
brigð. En ef veruleg röskun verður á þeim, geta
skyndilegar kröfur um sjálfafneitun ofreynt
taugar barnsins og raskað geðrænu jafnvægi
þess. Truflunin kemur þá oft fram í þeirri mynd,
sem foreldra varði sízt.
Vegna slíkrar ofreynslu ungbarnsins verður
sálarlíf margs fullvaxins manns- eins og opin
kvika, og skapgerð hans og feril markast veru-
lega af viðleitninni að skýla þcssum sárindum
fyrir sjálfum sér og öðrum. if

v.->r ekki í neinum vafa um að við gætum selt
brauðristarnar, enda seldum við 800 á viku.
Brátt eignuðumst við þó marga keppinauta, og
margir þeirra smíðuðu bæði brauðristar og
strokjárn. Okluir var því áríðandi að taka upp
framleiðslu einhverra heimilistækja sem aðrir
gætu ekki framleitt.“
Kenneth hugleiddi málið. Hann hafði lögum
veitt því athygli hve eldhússtörfin voru hús-
móðurinni tímafrek. Það lilaut því að koma
sér vel fyrir hana, ef henni byðist eitthvert
rafknúið tæki, sem létt gæti henni þau störf.
þessar hugleiðingar urðu til þess, að Kenneth
Wood ákvað að hefja framleiðslu á fjölvirkum
hrærivéhnn. Það virfist ekki neinum vafa bund-
ið að þær njyndu seljast vel,
Fyrstu KenWood hrærivélarnar voru eftir-
liking þeirra bandarisku. lvenneth Wood gerði
sér þegar i upphafi vonir um mikinn útflutn-
ing, og það hefur yfirleitt verið reglan, að
ekkert eitt land fengi meira en 20% af fram-
leiðslu fyrirtækisins.
Til þess liggja tvær orsakir. í fyrsta lagi var
það líklegast til að auka eftirspurn og sölu, að
fyrirtækið næði fótfestu í sem flestum löndum,
og um leið öruggara, því að þá hafði það ekki
cins alvarlegar afleiðingar þótt markaður lok-
aðist í einu landi. í öðru lagi er Kenneth Wood
brezkur að allri skapgerð; mikið gefinn fyrir
ferðalög ekki síður en viðskipti, og vill nema
scm viðast lönd fyrir brezkar framleiðsluvörur.
Skömmu eftir að fyrstu Ivenwood hrærivél-
arnar komu á markaðinn, barst beiðni frá
Belgíu um líu vélar. Þótti Kenncth Wood það
kynlegt, þar eð hann vissi að þær stóðust ekki
samanburð við þær bandarísku. Hann brá sér
því flugleiðis til Brússel, og varð þess vísari að
Bclgíumaðurinn liafði aldrei séð Kenwood
hrærivélarnar, og að það var aðeins dollara-
skorturinn sem gerði, að hann pantaði þær.
„Ekki er slíkt til frambúðar", sagði Kenneth
Wood við sjálfan sig. Og nú afréð að hefjast
tafarlaust lianda um framleiðslu á hrærivélum,
sem væru fjölvirknari en nokkur tegund önnur.
Það tók hann eina helgi að leysa vandann og
gera frumdrætti að slíkri hrærivél. Þá lá næst
fyrir að undirbúa framleiðslu á þessari undra-
vél með tilliti til þess að hún yrði eins ódýr og
frekast væri unnt.
Þetta var aðdragandinn að hrærivélinni
„Kemvood Chef“.
„Mér kom aldrei til hugar að þetta mundi
ekki takast“, segir hann. „Ef maður fer að rök-
ræða það við sjálfan sig, hvort eitthvað mundi
heppnast eða ekki, þá heppnast manni aldrei
neitt“.
Yfirverkstjórinn, Bob Tompkinson, hefur það
fyrir sið að reyna allar nýjar gerðir heimilis-
tækja, sem verksmiðjan framleiðir, og allar
Framhald á bls. 34.
V IK A N
9