Fréttablaðið - 26.11.2009, Page 28

28 26. nóvember 2009 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Anna Margrét Ólafs-
dóttir skrifar um list-
greinakennslu
Menntaráð samþykkti á fundi sínum þann 7.
maí 2007 að setja á lagg-
irnar starfshóp til að gera
úttekt á kennslu í listgrein-
um í grunnskólum Reykjavíkur. Þar
sem miklar breytingar hafa orðið
þetta kjörtímabil á stjórn borgar-
innar var fjórum sinnum skipað í
hópinn. Undirrituð var formaður
þess hóps sem nú hefur lokið verk-
efninu. Vegleg skýrsla hefur litið
dagsins ljós. Helstu niðurstöður
hennar verða kynntar áhugasömum
í sal Menntasviðs Reykja-
víkurborgar á Fríkirkju-
vegi kl. 17 í dag.
Hlutverk starfshópsins
var meðal annars að skoða
hvernig kennslu er hátt-
að í þeim listgreinum sem
kenna á samkvæmt Aðal-
námskrá grunnskóla, kanna
hvernig listgreinakennarar
skila sér inn í grunnskól-
ana að loknu námi og koma
með tillögur að úrbótum.
Þrír þættir einkenndu vinnu
starfshópsins. Í fyrsta lagi rann-
sókn, sem var gerð af tölfræði- og
rannsóknarþjónustu Menntasviðs
og náði til allra grunnskóla borgar-
innar. Í öðru lagi vinnufundur með
listgreinakennurum, sem var mik-
ilvægt innlegg í starfið, en hann
sóttu yfir 100 listgreinakennarar.
Í þriðja lagi fékk starfshópurinn
ýmsa sérfræðinga á sinn fund.
Í rannsókn tölfræði- og rann-
sóknarþjónustu Menntasviðs var
aflað víðtækra upplýsinga um
stöðu listgreinakennslu á haustönn
2008 í hverjum árgangi fyrir sig
í öllum 36 almennum grunnskól-
um Reykjavíkurborgar. Menntun
kennara, sem kenna listgreinar
samkvæmt námskrá, var könn-
uð og aflað upplýsinga um starfs-
vettvang útskrifaðra listkennara.
Skólastjórar svöruðu ítarleg-
um spurningalistum um fjölda
kennslustunda og annað náms-
framboð í hverri þeirra fimm list-
greina sem fjallað er um í Aðal-
námskrá, menntun kennara og
leiðbeinenda og fjölmarga aðra
þætti. Tengiliðir úr flestum skól-
anna skráðu upplýsingar um verk-
efni á sviðum lista og menningar,
þar á meðal heimsóknir á listvið-
burði og heimsóknir frá listamönn-
um í skólann. Vettvangsferðir
skólabarna voru skoðaðar og aflað
upplýsinga frá Listasafni Reykja-
víkur og Listasafni Íslands.
Samtals voru stöðugildi í list-
greinum 135,8 í skólunum 36.
Listgreinakennarar eru í 122,8
stöðugildum, leiðbeinendur í 7 en
almennir kennarar í 6 stöðugild-
um. Allir skólar höfðu textílkenn-
ara og myndmenntakennara, 33
skólar höfðu tónmenntakennara,
17 danskennara og og 15 leiklista-
kennara sem höfðu kennslurétt-
indi eða voru leiðbeinendur með
sérmenntun í listgreininni.
Í skýrslu starfshópsins eru
gerðar átta tillögur til úrbóta.
Það er ánægjulegt að segja frá
því að ein þeirra er þegar komin
í framkvæmd. Fjögur svið borg-
arinnar, Menntasvið, Leikskóla-
svið, Íþrótta- og tómstundasvið,
og Menningar- og ferðamálasvið
eru í samvinnu við Vinnumála-
stofnun farin af stað með tilrauna-
verkefni til sex mánaða sem felur
í sér að ráðinn hefur verið menn-
ingarfulltrúi til að vinna að því að
efla listsköpun og menningarlæsi
meðal barna og unglinga í borg-
inni. Aðrar tillögur bíða afgreiðslu
menntaráðs.
Höfundur er fulltrúi í Menntaráði
og formaður starfshóps um list-
greinakennslu í grunnskólum.
Listgreinakennsla í grunnskólum
ANNA MARGRÉT
ÓLAFSDÓTTIR
UMRÆÐAN
Loftur Guttormsson
skrifar um stóriðju
Opinber stjórnmálaum-ræða síðustu vikurn-
ar um það hvernig bregð-
ast skuli við kreppunni
á Íslandi ber vitni um að
sumir stjórnmálaforingj-
ar eru ekki reiðubúnir að
draga lærdóm af hrakföll-
um síðustu missera og taka til end-
urskoðunar þá stefnu sem flestum
ber saman um að átti mikinn þátt
í þeim.
Í bakgrunni fjármálahrunsins er
nýfrjálshyggjan. Hér var hún fram-
kvæmd á óábyrgari hátt en dæmi
munu finnast um í okkar heims-
hluta. Matadorar hins einkavædda
bankakerfis fengu að leika laus-
um hala og létu stjórnast af glýju
skjótfengins gróða. Til þess nutu
þeir velþóknunar þeirra stjórn-
málaafla, einkum Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks, sem höfðu skap-
að þeim skilyrði til þess ábyrgðar-
lausa athæfis sem lýðum varð ljóst
með hruninu. Þessi stjórnmálaöfl
gáfu Landsvirkjun heimild til að
vinna óbætanleg spjöll á íslenskri
náttúru og veita álrisanum Alcoa
starfsleyfi sem fékkst þó aðeins út
á undanþágu frá alþjóðlegu sam-
komulagi um mengunartakmark-
anir (Kyoto-bókuninni). Flestum er
nú ljóst að virkjunarframkvæmd-
irnar við Kárahnjúka og bygging
Alcoa-verksmiðjunnar áttu drjúg-
an þátt í að magna upp það ástand,
með ofþenslu og hávaxtastefnu,
sem endaði í hrunadansinum. Ætti
reynslan af þessu framferði öllu
ekki að kenna mönnum að fátt er
háskalegra velfarnaði einnar þjóðar
en stjórnvöld og fjárfestingarbank-
ar sem í sameiningu láta skamm-
tímasjónarmið ráða ferðinni?
Úrræði „Kárahnjúkaflokkanna“
Af yfirlýsingum forystumanna
þeirra flokka („Kárahnjúkaflokk-
anna“), sem öðrum fremur kölluðu
hrunið yfir Íslendinga, verður því
miður ekki séð að þeir hafi dregið
lærdóm af því og tamið sér ábyrg-
ari stefnu. Valkosturinn, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn teflir fram sem
kreppuúrræði, er atvinnustefna
sem hefur að þungamiðju nýtingu
orkulinda (jarðvarma og fallvatna)
í þágu áframhaldandi stóriðju.
Þar eru efst á blaði tvær risastór-
ar álverksmiðjur í Helguvík og á
Bakka við Húsavík, auk stækkun-
ar þeirrar sem fyrir er í Straums-
vík. Formaður flokksins boðar að
með slíkum framkvæmdum verði
komist hjá því að auka skattaálögur
á landsmenn til mótvægis við hinn
gríðarlega halla ríkissjóðs. Skatta-
stefnu ríkisstjórnarinnar hefur for-
maðurinn kallað „brjálaða“ leið.
Hvað úrkosti í atvinnuuppbygg-
ingu varðar, er svipað uppi á ten-
ingnum hjá varaformanni Fram-
sóknar, Höskuldi Þórhallssyni (sjá
grein hans í Fréttablaðinu 5. nóv.
sl.). Svonefnda umhverfisvæna
orku beri að nýta í þágu álvers á
Bakka við Húsavík sem muni glæða
atvinnulíf á Húsavík og öllu Norð-
urlandi. Ekki orð um það að var-
hugavert kunni að vera að halda
áfram á þeirri braut sem atvinnu-
lífi á Austurlandi var mörkuð með
Alcoa-verksmiðjunni þar.
Ekki verður komist hjá
að minna á að Samfylk-
ingin slóst í lið með álvæð-
ingunni þegar hún greiddi
götu Kárahnjúkavirkjun-
ar á Alþingi og í borgar-
stjórn. Það veldur sérstök-
um áhyggjum að heyra nú
Jóhönnu forsætisráðherra
taka undir stóriðjukröf-
urnar sem helsta úrræði í
atvinnumálum Íslendinga.
Hvar er ábyrgðarkenndin?
Þrennt vekur nú sérstaka athygli
í málflutningi Kárahnjúkaflokk-
anna.
Í fyrsta lagi er látið að því liggja
að jarðhitasvæðin suðvestan- og
norðaustanlands geti lagt fyrir-
huguðum tveimur risaálverum til
þá orku sem þau munu þurfa á að
halda fullbyggð þannig að komist
verði að mestu hjá því að grípa til
vatnsaflsvirkjana í gamla stílnum.
Hvað álverið í Helguvík áhrær-
ir hefur þó Sigmundur Einarsson
jarðfræðingur sýnt fram á að mikið
vantar á hægt verði að virkja slíkt
magn jarðvarma í náinni framtíð
(sjá grein Sigmundar, www.smu-
gan.is, 13. nóv.). Hvað um álverið
á Bakka? Eru horfurnar eitthvað
betri þar hvað það varðar að beisla
nægilega varmaorku fyrir full-
byggt álver?
Í öðru lagi – og nátengt hinu
fyrrnefnda – er látið eins og virkj-
anleg jarðvarmaorka muni á næst-
unni ekki aðeins duga til handa
risaálverunum tveimur og stækk-
uðu álveri í Straumsvík heldur
skapi hún nú þegar skilyrði fyrir
ýmsar aðrar atvinnuskapandi
framkvæmdir eins og netþjónabú í
Sandgerði og á Keflavíkurflugvelli.
Það verður að teljast ábyrgðarlaust
athæfi hjá stjórnmálaforingjum að
gylla fyrir þjóðinni ný atvinnu-
tækifæri á jafnfölskum forsend-
um. Eða hvernig skyldu þeir koma
út ef brugðið væri á þá mælikvarða
hinna nýja gilda sem nýafstaðinn
þjóðfundur hefur boðað?
Í þriðja lagi er ljóst að Kára-
hnjúkaflokkarnir skirrast ekki við
að nota kreppuástandið, sem þeir
bera höfuðábyrgð á, til þess að leiða
kjósendur til fylgis við áframhald-
andi álvæðingu landsins. Verði hún
að veruleika munu allir helstu orku-
kostir landsins bundnir að miklu
leyti einni atvinnugrein sem legði
þá að líkindum til meirihlutann af
öllu verðmæti vöruútflutnings frá
landinu. Ef svo færi mundu ekki
mörg þróunarlönd jafnast á við
Ísland að efnahagslegri einhæfni.
Loks blasir við að hrunið hefur
orðið Kárahnjúkaflokkunum tilefni
að kæfa í eigin röðum þann vott af
umhyggju fyrir umhverfinu sem
farið var að brydda á í málflutningi
þeirra „fyrir hrun“. Áframhaldandi
álvæðing er nú boðuð rétt eins og
hún sé óviðkomandi þeim ógnum
sem nú steðja að mannkyni, losun
gróðurhúsalofttegunda og hlýnun
loftslags. Málflutningurinn fyrir
áframhaldandi álvæðingu endur-
ómar hér þau skammtímasjónar-
mið sem réðu ferðinni hjá þess-
um sömu flokkum fyrir 2007. Þrátt
fyrir hrunið er eins og ekkert hafi
gerst.
Höfundur er prófessor.
Eins og ekkert hafi gerst
LOFTUR
GUTTORMSSON
UMRÆÐAN
Steindór J. Erlingsson skrifar um lyfja-
fyrirtæki
Sífellt koma fram fleiri sönnunargögn um að læknar við suma af helstu læknahá-
skólum Bandaríkjanna setji nafn sitt á vís-
indagreinar sem skrifaðar eru af huldu-
höfundum fyrir lyfjafyrirtækin“. Þessu er
haldið fram í frétt sem birtist í New York
Times 4. ágúst sl. og því bætt við að grein-
arnar séu skrifaðar til þess að auka sölu á lyfjum. Ef
við horfum sérstaklega til geðlyfja er þetta ekki nýtt
vandamál. Hvernig geta læknar svívirt Hippókrat-
esareiðinn með þessu móti?
Í nýlegri vísindagrein eftir bandaríska geðlækn-
inn Kenneth S. Kendler er því haldið fram að geðheil-
brigðisrannsóknir stjórnist of oft af hugmyndafræði-
legum rökum en ekki vísindalegum. Sem dæmi um
þetta nefnir Kendler þá tilhneigingu innan geðlækn-
isfræðinnar undanfarna áratugi að finna einfald-
ar líffræðilegar skýringar á orsökum geðsjúkdóma.
Hann segir slíkar skýringar ekki til.
Sem dæmi um einfalda skýringu má nefna tilgát-
una um að orsök þunglyndis liggi í ójafnvægi í seró-
tónínbúskap heilans. Hér er um umdeilda tilgátu að
ræða (SJE, Fbl., 8. janúar, 2009). Hún er lyfjaiðnað-
inum mikilvæg því algengustu þunglyndislyfin, sk.
SSRI-lyf, eiga að lækna þetta ójafnvægi. Stundum er
óheiðarlegum aðferðum beitt til að verja tilgátuna og
lyfin.
Í fyrra birtust tvær vísindagreinar þar sem ítar-
lega er greint frá því hvernig GlaxoSmithKline
(GSK) og forveri þess birti neikvæða rannsókn á
virkni SSRI-lyfsins Seroxats sem „jákvæða“. Um er
að ræða rannsókn nr. 329 á virkni Seroxats á þung-
lyndi í unglingum, sem birtist í Journal of the Amer-
ican Academy of Child and Adolescent Psychiatry
(JAACAP) árið 2001. Þar er því haldið fram að lyfið
„sé áhrifaríkt á meiriháttar þunglyndi í ungl-
ingum og almennt vel þolað“.
Í umræddum greinum kemur hins vegar
fram að rannsókn nr. 329, auk tveggja ann-
arra, leiddi í ljós að Seroxat var ekki fremra
lyfleysu í að meðhöndla þunglyndi í ungling-
um, auk þess hafði lyfið slæmar aukaverk-
anir. GSK hafði áhyggjur af því að þessar
neikvæðu niðurstöður gætu dregið úr sölu
lyfsins til fullorðinna einstaklinga. Því var
ákveðið að birta rannsóknina sem „jákvæða“
og var almannatengslafyrirtæki, sem sérhæf-
ir sig í læknisfræði, fengið til þess að skrifa grein
um rannsóknina. Eftir að fyrsta uppkast fyrirtækis-
ins lá fyrir gerðu hinir eiginlegu „höfundar“ rann-
sóknarinnar, 22 talsins, litlar efnislegar breytingar á
greininni þar til handrit var sent til birtingar.
Rétt er að taka fram að þótt því sé haldið fram
í texta JAACP-greinarinnar að Seroxat sé gott til
þess að meðhöndla þunglyndi í unglingum eru allar
neikvæðu niðurstöðurnar birtar í töflu í greininni.
Þrátt fyrir töfluna virðist blekkingarleikur GSK hafa
tekist vel því af þeim 153 greinum sem vísað hafa í
virkni lyfsins í rannsókn 329 er því haldið fram í 68
greinum að virknin sé jákvæð. Lesandinn gæti skil-
ið 54 aðrar greinar sem svo að virkni Seroxats sé
jákvæðari en niðurstöðurnar gefa til kynna. Í ein-
ungis 31 grein er rétt greint frá niðurstöðunum og í
12 þeirra eru „höfundar“ greinarinnar sérstaklegar
gagnrýndir fyrir blekkingarleikinn.
Að undanförnu höfum við orðið vitni að því hvern-
ig hugmyndafræði ný-frjálshyggjunnar og gróða-
fíkn hefur leitt íslenskt samfélag í miklar ógöngur. Á
hliðstæðan hátt hefur serótónín-hugmyndafræðin og
gróðafíkn varpað dimmum skugga yfir þróun, mark-
aðssetningu og mögulegan lækningamátt SSRI-þung-
lyndislyfja. Þennan blekkingarleik mikils minnihluta
geðlækna og lyfjaiðnaðarins verður að stöðva.
Höfundur er vísindasagnfræðingur.
Lyfjafyrirtæki og blekkingar
STEINDÓR J.
ERLINGSSON
Mikið
úrval af
kuldafatnaði
á börnin
5.990kr.Verð frá
Kuldabuxur
13.990kr.Verð frá
Kuldagallar
8.990kr.Verð frá
Stærðir 80-120
Stærðir 128-174
Úlpur
10.990kr.Verð frá