Vikan - 24.08.1961, Blaðsíða 5

Gestur Pálsson.
mann, sem kynni haíöi af Gesti Páfssyni þetta öriagarika
ár, sem hann dvaldist i Vesturheimi. Það var Olaf ur isleiis-
son iœknir i Þjórsártúni.
Öiafur var einn þeirra, sem stóðu á brautarstöðiimi i
Winnipeg og tóku á móti honum.
„Já, það var margt um manninn á brautarstöðinni,“ sagði
Öiaíur, „en ekki voru ailir viöstaddir tii þess aö taka á
móti ættmgjum og vmum, margir voru emungis kommr tii
að sjá Gest Þálsson, og meöaf þeirra var eg. Gestur var um-
taiaður maöui', irnkio orö lor ai gatum nans, þaö iek svai-
viöri um personu hans og nain, — og við vestur-lsiend-
ingar iögnuöum nonum njarcaniega i okkar hóp.
Oandar höiou meo noKKrum oroa 1 bioömu beöið hans
iengi. Og mer lannsc ems og oit bæoi ryrr og síöar, að
Vestur-fslendmgar væru iirnnæmari en aörir iandar minir.
Og þarna stoö hann Gestur naisson, nihiiistmn, mður-
rifsmaöurinn meö uppreisnarandann, sKaidiö og vaidsmað-
urinn i heimi oröiistarionar.
Hann var reyndar giæsimenni.
Hann var hár og grannur og sériega háisiangur, en það
fór honum vei, öörum mönnum iremur.
Mér fannst þetta einkenni hans minna mig á sterkustu
andstæðuna við frummenn og apa, sem haíá höfuðið kýtt
niður i herðarnar.
Og þannig var Gestur allur við nánari kynningu. Hann
var stórfengleg andstaða allrar deyfðar og menningarleys-
is. Hann bar höfuð hátt yfir lágan og lítilsigldan hugsunar-
hátt. Og þó var eins og menn kynnu ekki að meta hann.
En ég hef séð það síðar, að þess var varla von, hann var
af öðru andlegu sauðahúsi en hinir.“
Hann þráði aftur heim.
„Ég hygg, að þetta starfsár Gests í Vesturheimi hafi á
margan hátt verið honum erfitt,“ sagði Ólafur, „að vísu
stóðu miklar vonir um hann, og honum var fagnað cdúð-
lega, eins og hann segir sjálfur frá.
En þegar frá leið, varð starf hans við blaðið ekki jafn
ákjósanlegt og hann hafði vænzt. Hvort tveggja var, að
hann var óvenjulegur maöur i skoðimum og framkomu,
og hitt brátt augijóst, að hann þoldi iila, að sér
væri sagt iyrir verkum. Hann vildi ógjarnan gcmga á
mála hjá mönnum, sem vcidu nota penna hans til fram-
dráttar málum, sem honum voru ógeðfelld.
Það fór þvi svo, að hann sagði upp stöðu sinni við blaðið
og hugðist hveria aftur tii Evropu, þar sem hann hafði
hiotið menntun sína og drukkið i sig andleg f jörefni. Norð-
urálrumennmgin var moöurmjólkin, sem hann haíði teyg-
að. Hann uncá pvi ekki alls kostar menningu Vesturheims,
hún var að visu i þessum skiiningi eins og kostamikii kúa-
mjoik, en bar eKKi sætieika móöurmjoikurinnar, sem Gest-
ur þráði.
Og þá bar dauöann aö.
Um þetta leyti var eg búinn að dvelja 2 ár i Ameriku,
lengst ai 1 Wmnipeg, ias læknisiræði á veturna i borginm,
vann á sumrin við uppskeruvinnu úti á landsbyggðinni. —
kandar i Whinipeg voru larmr að leita tii nnn ööru hverju
með lækmsaðgeröir, og þannig atvikaðist það, aö ég var
ynr Gesti i banaiegunni.
Hann veiktist snöggiega og hastariega, og meðan unnið
var að þvi að útvega honum sjúkrahúsvist, annaðist ég
hann sem sjúkiing og vék ekki írá beði hans. Hann var
brátt gripinn svo megnri hitaveiki, aö ráð og ræna vék
frá honum, að minnsta kosti af og til. Þó fann ég giöggt,
að honum var iroun i nærveru minni, — ég vakti yfir
honum næstu nótt
Það var löng nótt.
Eg héft i hönd hans öðru hvoru, en gat ekkert aðhafzt
til bjargar. Mér þotti einsýnt, að til eins mundi draga um
öriög hans. Þungar og úapuriegar hugsanir ásóttu mig,
og þegar hönd hans hvifai i foia nunum, iannst mér grimmd
dauðans mikif, aö iara köidum kjúkum sínum um svo fagr-
an kjarnkvist ísienzkra andans manna.
lVíorguninn eftir var Gestur íluttur i sjúkrahús, og ég
gekk til hvnu minnar á björtum degi i þungum þönkum.
Eg sá Gest ekki iramar.
Hann var heitekinn taugaveiki og andaðist eftir einn eða
tvo daga.
Eg var við jarðarför Gests.
Séra Jón Bjarnason, hhm alkunni svipmikli klerkur, tal-
aði yfir moldum hans. Hann flutti ekki venjulega líkræðu,
heidur rakti eina átakaniegustu sögu Gests, — söguna af
Sigurði formanni, — las kaíia úr henni og benti á skyldieik-
ann í lífi Sigurðar formanns og Gests. I þeirri sögu kemur
greinilega fram tilíinning Gests fyrir náttúrunni i sam-
bandi við manniífið: Náttúran er hið ógnþrungna og ægi-
lega, — maðurinn duf tkornið varnarlausa, sem berst fyrir
siblásandi næðingi um firnindi lífsins.”
Fjársjóöur af mannviti fluttu sig af jöröunni.
Einar Hjörleifsson Kvaran, sem alira manna bezt hafði
kynni af Gesti Pálssyni, ritaði siðar langa minningargrein
um þennan vin sinn. Hann lýsir þar samveru þeirra í Kaup-
mannahöfn og segir frá starfsháttum Gests.
I lok greinarinnar segir Einar:
„Líf og andlát Gests Pálssonar er einn af átakanlegustu
Framhald á bls. 27.
EFTIR
GUNNAR
M.
MAGNDSS
VIKAN S