Vikan - 11.07.1963, Blaðsíða 14

FANGBROGÐ
VIB
GRIMMUSTU
SKEPNU
HAFSINS
Áreiðanlega eru það vissir hlutir, sem hákarlinn á
langlífi sitt á jörðunni að þakka, öðru fremur. Mað-
urinn, með sinn stóra heila en veikburða líkama,
verður til dæmis að láta sér duga ævilangt þessar
einu tennur, sem hann fær eftir að hann hefur fellt
barnatennurnar, eða fá sér falskar í staðinn. Þannig
er það með öll hin æðri spendýr, nema hvað þau
njóta ekki þess hagræðis, sem fölsku tennurnar eru
manninum.
Hákarlinn er aftur á móti fæddur með fullkomn-
ustu tennur, og heldur þeim fullkomnum þangað til
hann er allur. Bæði efri og neðri gómur hans er bú-
inn meira en tveim tylftum tanna. Slitni einhver
tönnin eða sljóvgist sökum elli, losnar hún einfaldlega
og fellur brott, en ný, fullþroska tönn vex niður úr
gómnum í hennar stað.
Það kemur fyrir á stundum að hákarlinn brýtur
úr sér nokkrar tennur í bardaga. Þetta kemur ekki
heldur að neinni sök, því að jafnóðum vaxa aðrar
í staðinn.
Nánari athugun á kjálkum hákarlsins leiðir í ljós,
að varatennurnar liggja í lögum innan í beininu, rétt
eins og blöð í bók. Náttúran hefur jafnvel séð svo
um að varatennurnar eru örlítið stærri en þær, sem
þeim er ætlað að koma í staðinn fyrir, og samsvara
þannig vexti hákarlsins að öðru leyti.
Við verðum að játa, að enn kunnum við ekki nein
ráð til að vita aldur hákarla. Þegar um æðri fisk-
tegundir er að ræða, má lesa aldurinn af árhringum
í hreistrinu, og geta vísindamennirnir ákveðið hann
af furðulegri nákvæmni. Hákarlsskrápurinn veitir
aftur á móti ekki neinar slíkar upplýsingar; gadd-
arnir á honum eru arfur frá hinum stórgödduðu for-
feðrum, og er ekki unnt að ráða neinn aldur af þeim.
SAMA máli gegnir um kvarnirnar. f venjulegum
fiski eru þessar kvarnir harðar og beinkenndar, og
vöxtur þeirra svo reglulegur, að lögin segja til um
aldurinn. Vöxtur kvarnanna í höfði hákarlsins er hins
vegar svo afbrigðilegur, að ekkert er af þeim ráðandi
um aldurinn.
Þar að auki er mjög torvelt að handsama hákarl-
inn lifandi, og enn, að hann verður mjög skamm-
^^lífur í sjóbúrum, svo að þar er ekki unnt að fá úr
^því skorið, hve háum aldri hann nær.
Saga lífs hér á jörð getur margra dýrategunda,
sem hafa þróazt og þroskazt um langt skeið, en
síðan úrkynjazt og horfið af sjónarsviðinu. Risa-
eðlan var á kreiki öldum saman og hefði einhver
maður verið uppi þá til að líta þá ferlegu skepnu
augum, mundi hann hafa hugsað sem svo, að hún
mundi verða við líði á jörðunni að eilífu. Engu
að síður er risaeðlan löngu aldauða, og steinrunn-
in bein hennar ein til vitnis um það, að hún hafi
nokkru sinni uppi verið.
Aðrar risaskepnur fóru í slóð hennar, þeirra á
meðal loðfíllinn, og hlutu sömu örlög. Þess er
meira að segja ekki ýkja langt að minnast, að
gífurlegar hjarðir bísonuxa reikuðu um sléttur
Norður-Ameríku, og að slíkur aragrúi hvala og
sela lifði í sjónum, að engum kom til hugar að
nokkurntíma þyrfti að grípa til veiðitakmarkana
vegna hættu á að þeim yrði annars útrýmt.
Vissulega hafa sumar dýrategundir orðið al-
dauða, einfaldlega vegna þess, að þær þraut fæðu.
Aðrar hafa dáið út sökum þess, að þær gátu ekki
samhæfzt breyttu loftslagi, og einnig er það til,
að sterkari og grimmari eftirkomandi hafi gerzt
svo fíkinn í kjötið af forvera sínum, að hann hafi
gereytt honum þess vegna.
Hákarlinn hlýtur, þrátt fyrir allt að vera ein-
hver sú „bezt gerða“ skepna frá náttúrunnar hendi,
sem um getur, því að hann kemur til sögunnar
svo að segja við upphaf jarðsögunnar og hefur
þraukað síðan. Hann er meira að segja enn jafn
stór, sterkur og harður af sér, og hann var þegar
löngu útdauðar fornaldarskepnur voru enn í fullu
fjöri á iörðunni.
— VIKAN 28. tbl.
Eins og allir vita, eru
allar ágizkanir bannfærðar
í vísindum, en óneitanlega
þótti mér mikið til þess
svars koma, sem ég fékk
þegar ég bað vísindamann
um að geta sér til um ald-
urinn á geysistórum, hvít-
um hákarli. „Það er ekki
nokkur leið,“ svaraði hann.
„Það lítur helzt út fyrir
að hákarlinn geti lifað að
eilífu, ef hann verður ekki
fyrir slysi.“
Hann skýrði mér og frá
því, að hann hefði athugað
frumuvef úr þrjátíu feta
hákarli í smásjá, og komizt
að raun um að vefurinn
endurnýjaðist við frumu-
skipti.
„Og,“ bætti hann við,
„það merkilegasta er, að
ekki sjást nein hrörnun-
armerki á frumunum, held-
ur deyja þær allt í einu og
aðrar koma í þeirra stað.“
Öll spendýr, fuglar og
flestar tegundir fiska, eru
með beinagrind, og beinin
máttarviðir líkamans og
ráða formi hans og útliti.
Beinin haldast óskemmd
löngu eftir að allt hold er
eytt, og veita örugga heim-
ild um vaxtarlagið, þegar
skepnan var enn á lífi.
Þannig er það samt sem
áður ekki með hákarlinn.
Máttargrindin í skrokk
hans er svo brjóskkennd,
að hún eyðist samtímis
holdinu. Glerungsþaktar
tennurnar eru hið eina,
sem eftir verður.
Jafnvel þó aff hákarlinn
sé ekki sérlega stór,
er kjaftvídðin mikil, svo
aff hann getur gleypt
furffustóra hluti.