Vikan - 11.07.1963, Blaðsíða 18

ÚTLAGARNIR
Eftir þetta fór Dmitri tvisvar
í viku inn í borgina. Hann kynnt-
ist Gregori, litla bróður Grischa.
Það kom varla fyrir að Gregori
mælti orð af vörum. Yfirleitt sat
hann eins og í leiðslu. Hann át
þann mat, sem honum var bor-
inn, eins og hann vissi ekki af.
Hann gat ekki gætt sín og vætti
brækur sínar stöðugt.
Dag nokkurn ávarpaði hann
Dmitri. „Pabbi og mamma eru
dáin,“ sagði hann.
„Pabbi minn og mamma eru
lika dáin,“ sagði Dmitri.
Gregori fór að gráta. Hann
grét enn, þegar Grischa kom inn
aftur.
„Hvað gerðirðu honum?“
spurði Grischa reiðilega.
„Hann talaði til mín. Sagði
mér að pabbi sinn og mamma
væru dáin“.
Grischa rann reiðin samstund-
is. Hann gekk til bróður síns og
vafði hann örmum,
Smám saman tókst þeim svo
í sameiningu að vekja Gregori
af dvalanum, unz hann gat fylgzt
með þeim, þegar þeir fóru niður
að höfninni í verzlunarerind-
um. Það kom brátt á daginn að
Dmitri hafði óvenjulega hæfi-
leika til að sjá um viðskiptin.
Þeir földu í rústunum það, sem
þeir báru úr býtum í þessum
viðskiptum, og matvörurnar,
sem þeir geymdu sér.
Mörg af börnunum í borginni
voru farin að leggja stund á
slík verzlunarviðskipti. Og dag
nokkurn gerðist það, að her-
mennirnir slógu hring um skipa-
lægið og tóku alla krakkana
höndum, sem þeir höfðu króað
þar inni.
Dmitri var nærri ellefu ára
þennan dag, sem þeir tóku hann
fastan í net rússnesku yfirvald-
anna. Þetta var í fyrsta skiptið,
sem hann stóð frammi fyrir
Fedor Arnaldov fulltrúa, sem
yfirheyrði drengina, hvern
á eftir öðrum. Flestir voru á
aldur við Dmitri, eða yngri,
nema Grischa og einn drengur
,annar, sem voru mun eldri.
„Þið tveir,“ sagði Arnaldov og
talaði til eldri drengjanna, „fær-
ið ykkur þarna yfir“. Síðan
sneri hann sér að liðþjálfanum.
„Hvenær verður næsti barna-
hópurinn fluttur úr borginni?"
„Það hefur ekkert verið und-
irbúið enn. Það verða að
minnsta kosti sex vikur þang-
að til. Kannski lengra“.
Arnaldo bölvaði. „Hvað á ég
við þau að gera þangað til? Ég
hef meira á minni könnu, en ég
get séð um“. Hann sneri sér
að drengjunum og horfði athug-
andi á þá „Ætlið þið að hætta
þessum ólöglegu viðskiptum, ef
ég sleppi ykkur í þetta skipt-
ið?“ spurði hann.
Þeir kinkuðu allir kolli til
samþykkis.
„Allt í lagi,“ mælti hann.
Einn af drengjunum gekk yf-
ir að borðinu og hugðist taka
þar það, sem af honum hafði ver-
ið tekið.
„Láttu þetta eiga sig“, sagði
Arnaldov stuttur í spuna. „Þetta
hefur allt verið gert upptækt“.
Hann gekk sjálfur yfir að borð-
inu, tók þar upp sígarettupakka,
opnaði hann og fékk sér sígar-
ettu, kveikti í. Hann dró djúpt
að sér reykinn. „Þið megið all-
ir fara“, sagði hann, „nema þið
tveir". Hann benti á Grischa og
hinn drenginn, sem honum var
jafnaldra.
„Hvað á að gera við ykk-
ur?“ spurði Grischa.
„Þið vitið að þið eigið báðir
að vera skráðir til herþjónustu.
Þið eruð komnir á þann aldur.
Hvers vegna hafið þið ekki gef-
ið ykkur fram til skráningar?"
„Ég verð að annast bróður
minn“, svaraði Grischa og benti
á Gregori litla bróður sinn.
„Þennan anga... Þín bíður
heldur karlmannlegra starf
heldur en að vera barnapía".
Gregori hljóp til bróður síns
og greip báðum höndum um lær
honum. Dmitri gekk líka til
hans.
„Viljið þið tveir kannski að ég
setti ykkur til að annast hann?“
spurði Arnaldov og horfði
hvasst á yngri drengina..
„Nei, nei“, svaraði Grischa,
„Ég bið þig fyrir hann, Dmitri“,
sagði hann og sneri sér að fé-
laga sínum.
„Ég skal gera það, sem ég
get“, hét Dmitri hanum.
Liðþjálfinn tók Gregori, sem
grét og barðist um í höndum
hans, og bar hann út. Þegar
Grischa leit um öxl, sá hann það
síðast til Arnaldovs fulltrúa, að
hann dró enn eina sígarettu upp
úr pakkanum, sem gerður hafði
verið upptækur, kveikti sér í
henni og sogaði djúpt að sér
reykinn með bersýnilegri vel-
þóknun.
Dmitri ákvað að flytja þær
litlu birgðir, sem þeir áttu
geymdar í rústunum, út í hell-
ana. Gregori reyndist honum
erfiður viðfangs. Hann kveið því
um hríð, að drengurinn mundi
falla í sama sinnuleysið aftur,
og til þess að koma í veg fyrir
það, skipaði hann honum að
bera eins mikið og hann ork-
aði, svo að hann hefði nóg fyr-
ir stafni. Þegar flutningunum
var lokið, skrapp Dmitri enn til
borgarinnar, að sjá hverju fram
yndi, og komst að raun um að
verzlunarviðskiptin voru í
fullum gangi.
„Hefur fulltrúinn ekki áreitt
ykkur?“ spurði Dmitri einn af
drengjunum.
„Hann lætur taka okkur öðru
hverju og gerir upptækt það,
sem á okkur finnst. En á meðan
við náum ekki herskyldu aldri,
lætur hann okkur lausa aftur“.
Dmitri minntist þess, er hann
sá Arnaldov fulltrúa fá sér síg-
arettu úr einum af pökkunum,
sem gerðir höfðu verið upptæk-
ir, og skildi samstundis hvernig
í öllu lá. Það var augljóst mál,
að hann mundi ekki vilja hindra
þá í starfinu, sem sáu honum
fyrir þessum nauðsynjum.
Næstu dagana vann Dmitri
að því að skipuleggja þessi
\'erzlunarviðskipti; mynda smá-
hópa meðal drengjanna, auk
þess hóps, sem þegar safnaðist
að honum sjálfum. Sá hópur
olli honum ekki neinum erfið-
leikum, því að í hann höfðu
einkum valizt þeir drengir í
Murmansk, sem minnstan skipu-
lagsþroska höfðu og sízt voru
þcss umkomnir að sjá sér far-
borða sjálfir. Þeir lutu í hví-
vetna boði hans og banni, því
að þeir höfðu aldrei neinar eigin
skoðanir. Dmitri hagnýtti sér
ekki þessa undirgefni þeirra ■ til
ao upphefja sjálfan sig. Hann
miðaði fyrst og fremst við það,
að þeir yrðu hver öðrum háðari,
einmitt vegna þessa vanþroska
síns, og því samvirkari sem
heild.
Ekki leið á löngu áður en
reynt var að bjóða honum byrg-
inn. Það var þó enginn úr hans
eigin hcp, sem að því stóð.
Honum vildi það til, að þau á-
tök urðu einmitt skömmu eftir
að hann hafði komizt að þeim
baksamningum við Arnaldov
fulltrúa, sem tryggðu honum
fullt viðskiptafrelsi gegn vissum
skatti til fulltrúans.
„Ég þarf ekki að taka neitt
tillit til þín eða þinna fyrir-
skipana“, sagði einn af eldri
foringjanum, sem ekki lézt vita
um stjórn Dmitri.
,,Ég var sá eini, sem ekki var
tekinn síðast þegar þeir létu
greipar sópa“, sagði Dmitri.
„Ég var sá eini, sem sá við full-
trúanum".
„í það skiptið“, svaraði strák-
ur. „Kannski verð það ég, sem
sé við honum næst“.
„Til þess mun aldrei koma“,
varð Dmitri að orði. Ékki sagði
hann fleira, en hafði samband
við Arnaldov á laun, og hótaði að
láta undir höfuð leggjast að
skila honum skattinum, ef þessi
uppreisnarseggur yrði ekki tek-
inn í herþjónustu, eins og hann
hafði aldur til. Daginn eftir var
strákur tekinn. Þegar drengirn-
ir, sem áður höfðu hlýtt forystu
hans, voru þar með orðinn höf-
uðlaus her, leituðu þeir til
Dmitri og spurðu hvað mundi
helzt til ráða að fá hann lausan.
„Látum hann sjá við fulltrúan-
um“, svaraði Dmitri, „hann taldi
það ekki ofverk sitt“.
Eftir það átti Dmitri ekki í
neinum erfiðleikum með stjórn-
ina. Hann varaðist að beita valdi
sínu hrottalega; beitti því aldrei
nema með þyrfti, en tók hlut-
ina þá líka föstum tökum
Það var um svipað leyti, að
Arnaldov sagði Dmitri þær
fréttir, að Grischa hefði fallið í
orrustunni um Leningrad. Greg-
ori og hinir drengirnir voru þá
fyrir löngu komnir í umsjá
Dmitri. Fráfall Grischa varð því
fyrst og fremst til þess að stað-
festa það.
Dmitri var nú orðinn tólf
vetra. Það kom fyrir, þegar hann
var á reiki um útjaðra vígvall-
arins ásamt félögum sínum, að
hann leit um öxl til þess að gæta
að Gregori sérstaklega. Að öðru
leyti kom það yfirleitt ekki fyrir
að hann minntist þess, sem liðið
var.
Það tók Dmitri og flokk hans
nokkrar klukkustundir að fara
leiðina frá vígvellinum til
klettahöfðans, þar sem hellarn-
ir og skútarnir voru hinir ákjós-
anlegustu felustaðir og fylgsni.
En þetta var harðsnúinn hóp-
ur, þjálfaður við líkamlegt erf-
iði og vanur kuldanum.
Flokkurinn safnaðist saman
undir forystu Dmitri í einum
stærsta hellinum, þar sem
kveikt var á kyndlum, sem
stungið var í skorur í kletta-
vegginn. „Gott“, sagði Dmitri,
og allir vörpuðu byrðum sínum
frá sér á hellisgólfið. Sex af
drengjunum fleygðu sér niður,
yfirkomnir af þreytu. Dmitri
. sneri sér að Mikhail. „Segðu
Gregori að hann geti komið inn
líka. Við þurfum ekki að láta
standa vörð í þetta skiptið“.
„Hvers vegna ekki?“
„Ætli Arnaldov fulltrúi hafi
ekki um annað en okkur að
hugsa þessa stundina. Að
minnsta kosti ef þér hefur ekki
missýnzt, Mikhail. Hann hefur
áreiðanlega öðrum þýðingar-
meiri hnöppum að hneppa“.
„Hvað er það, sem Mikhail
sá?“ spurði einn af drengjun-
um.
„Bandarísku skipin eru á leið-
inni“, svaraði Dmitri. „Ég geri
ráð fyrir að Arnaldov fulltrúi
áreiti okkur ekki á næstunni".
„Hvers vegna ekki?“ spurði
Yuri, hæglátur og duglegur tíu
ára snáði. „Hann fleygir öllu
frá sér, ef hann sér sér færi á
að góma okkur“.
„Ekki þegar hann kemst ekki
yfir birgðirnar,“ svaraði Dmitri.
„Hann veit það nú orðið, að
hvenær sem honum tekzt að
hafa hendur í hári eins eða
tveggja af okkur, flytja hinir
birgðirnar óðara í nýjan felu-
stað.Hann hefur þegar eytt nógu
Framhald á bls. 51.
jg — VIKAN 28. tbl.