Vikan - 19.10.1967, Side 27

Skömmu siðar voru Svanidze lijónin handtekin. Hvernig
gat pahbi gert þetta? Það eina, sem ég veit, er að það
getur ekki hafa verið hans hugmynd. En ef slungin smjaðr-
ari, eins og Bería, hvíslaði lymskulega í eyra lians að „þetta
fólk er á móti þér“, að annars vegar vœri „hættulegt efni“
og „varasöm samhönd“, svo sem utanlandsferðir, var pabhi
vís til að trúa því.
Það var hægt að hafa lúmsk áhrif á álit hans á fólki.
Það varð mögulegt að koma því inn lijá honum, að þessi
og þessi hefði reynzt vera „ekki góður.“ Jafnvel þótt hann
liefði verið i góðu áliti i mörg ár, sýndist hann aðeins vera
eins og vera har. „Raunverulega er hann óvinur. Hann lief-
ur talað illa um þig; hann er á móti þér. X, Y og Z hafa borið
vitni gegn honum.“ Það sem pahhi gerði sér ekki ljóst, var
að i kjöllurum leynilögreglunnar, var hgegt að láta X, Y og
Z bera vitni um hvað senr var.
Og þegar „staðreyndirnar" liöfðu sannfært pabha um, að
einhver, sem hann þekkti vel, hefði reynzt „illa“ þegar
allt kom til alls, hafði hann sálarleg hamskifti. Þá var það,
sem hið grimma, óbilgjarna eðli lians kom í ljós. Fortíðin
var ekki engur til fyrir lionum. Hann gat þurrkað það allt
út með einum drætti og X hlaut þá sinn dóm. „Jæja, svo
þú hefur svilcið mig“, var sem innri púki hvíslaði. „Ég þekki
þig ekki einu sinni lengur.“ Á sinn kaldrifjaða hátt skeytti
liann aðeins einu. Hvernig hegðar X sér núna? Viðurlcennir
hann villu sins vegar?
Pabhi var furðulega lijálparvana gagnvart vélráðum Bería.
Allt, sem Bería þurl'ti að gera, var að færa honum skýrslu
um réttarhöld, þar sem X „játaði“ eða aðrir „játuðu“ fyrir
liann, eða, það allra versta, X neitaði að „játa.“
Alexander frændi var þrár. Hann neitaði að „játa“ eða
„biðjast fyrirgefningar.“ Hann neitaði, með öðrum orðum,
að skrifa pabba bónarbréf. Hann var skotinn í febrúar
1942, sextugur að aldri.
1942 voru margir í fangabúðunum skotnir, þótt dómar
þeirra hefðu aðeins liljóðað upp á útlegð, erfiðisvinnu eða
langa fangelsisvist. Ég hef enga hugmynd um, hvers vegna
þetta gerðist, livort það var vegna þess hvernig stríðið gekk
eða hvort Bería liafði einfaldlega ákveðið að losa sig við
þá sem vissu um glæpi hans, og átti í engum vandræðum
með að tala pabba til þess.
Þegar dóminum liafði verið fullnægt yfir Alexander
frænda, var fréttin lesin Maríu frænku, sem hneig niður and-
vana af hjartaslagi.
UMIR segja, að mamma hafi verið dýrlingur, aðrir að
hún hafi verið trufluð á geðsmunum. Hvorugt er satt,
fremur en sú saga að hún hafi verið myrt.
Mamma var fædd í Baku og í bernsku átti hún heima
í Kákasus. Hún var með ávalt andlit, dökkar augabrúnir of-
urlitið uppbrett nef, dökka húð, mild, brún augu og bein,
svört bráhár sem sjá má á konum í Grikklandi eða Búlgaríu
eða Ckraínu. Það er glöð, siðsöm, elskuleg 15 ára stúlka,
sem við sjáum i elstu bréfum liennar.
1. maí 1916
„Kæra Alísa ívanóvna,
fyrirgefðu hvað ég er sein að svara bréfinu þínu en ég
hef ekki haft tíma. Ég var svo löt i fyrrasumar að ég varð að
taka 10 daga til að lesa undir prófið. Ég varð að bæta við
mig í algebru og flatarmálsfræði. Ég tók prófið í morgun
og veit ekki hvort ég lief náð . . ..“
Hér er bréf frá 27. febrúar 1917, aðfangadagslcvöldi Bylt-
ingarinnar:
„Loks kem ég því í verk að skrifa þér. • Ég hef verið
hræðilega önnum kafin allan þennan tíma. En nú er skólinn
lokaður fjórða daginn í röð vegna þess livað allt i er i óreiðu
i Petrógrað, svo ég á svolitið frí. Það er voða, voða rnikil
spenna liérna. Hvernig skyldi það vera í Moskvu? Bókstaf-
lega enginn er heima . ... “
Sama dag, 27. febrúar, sendi hún póstkort:
„Við liöfuin öll verið dauðleið af því í fjóra daga liefur
ekkert verið um að ræða annað en Petrógrað. En nú
er stór dagur kominn, 27. febrúar! Pabbi og ég erum ein
heima — hin fóru öll gangandi niður í borgina .... Pabbi
er fjarska spenntur og víkur ekki frá símanum. Abel Jenú-
kidse kom i dag til Nikolajevskí stöðvarinnar. Honum til
undrunar kom hann í tæka tíð fjrrir öll hátíðahöldin. Kær
kveðja, bless, Nadja.“
Það sem þau voru að lialda hátíðlegt var Febrúarbyltingin.
Pabbi var i útlegð þá og skrifaði önnnu frá Síberíu. Þau
sendu honum paklca þangað.
Bréf dagsett 30. marz sýnir að mamma var smám saman
að gera sér grein fyrir því, sem á seyði var i kringum hana.
„Mikið hefur gerzt á skömmum tíma .... 13. marz fór-
um við í jarðarför alls fólksins sem var drepið. Það var
afar áhrifarikt, þótt við yrðum að standa sjö klukkutíma í
sömu sporum. Við sungum samt allan tímann og tókum
varla eftir þvi hvað liann var langur. Það sló okkur live
fagur Marsvöllurinn var, þegar við komum þangað um
kvöldið. Þar voru kyndlar og tónlist. Það var allt
saman stórkostleg sjón. Við komum lieim þreytt og blaut, en
við vorum í góðu skapi einhvern veginn og kát. Pahbi var
einn af marskálkunum. Hann var með rauðan linda og bar
hvítt flagg í höndunum . . .. “
19. október skrifaði mamma annað bréf.
„Það er orðrómur á kreiki um að bolsévíkarnir ætli að
gera eittlivað 20. októher en það er sennilega ekkert hæft í
því ....“
Bolsévíkarnir gerðu raunar „eittlivað", eins og i ljós kom.
Hér er síðasta bréf mömmu frá Petrógrað, í febrúar 1918.
„Komið þið sæl, kæru. Það er gott að þið fenguð loksins
sígaretturnar sem ég sendi ylckur .... Það er sannarlega
hungur í Petrógrað. Þeir úthluta bara áttunda hluta úr
pundi af brauði á dag og einn daginn fengum við alls ekk-
ert. Ég bölvaði meira að segja bolsévíkunum. Ein þeir lofa
okkur auknum skammti 18. febrúar. Við skulum sjá til
hvort þeir efna það!
Ég hef lézt um 20 pund og varð að breyta öllum minum