Vikan - 14.11.1968, Blaðsíða 16

Aristoteles Sokrates Onassis sýndi
fliótt óvenjulega hæfileika til að
bjarga sér ó hættustundum. Eins og
áður var sagt, var hann aðeins sext-
ón ára, þegar Tyrkir hófu hina blóð-
ugu innrás í fæðingarbæ hans,
Smyrnu. En hann notaði hæfileika
sína til að koma sér vel hjá báðum
stríðsaðilum og gat farið frjáls ferða
sinna, en samlandar hans voru ann-
aðhvort settir í fangelsi eða skotn-
ir. En hinn ungi Aristo hugsaði ekki
eingöngu um sjálfan sig, hann not-
aði aðstöðu sína til að hjálpa skyld-
fólki sínu og vinum.
Móðir Onassis.
Fyrst hugraði Aristo um stjúp-
móður sína og systur, kom þeim
um borð í amerískt skip, sem lá í
höfninni í Smyrna. Þá fór hann til
að finna ömmu sína, en hún var
horfin. Nágrannarnir sögðu að her-
menn hefðu farið á brott með hina
sjötíu ára gömlu konu. Aristo hafði
aflað sér vegabréfa og þess vegna
gat hann leitað í fangabúðunum, en
það bar engan árangur, amma hans
var horfin. Þá sneri hann sér að
málefnum föðurins, sem sat í fang-
elsi nálægt Cunak — aðalstöðvum
herlögreglunnar, sakaður um þátt-
töku í grísku þjóðernishreyfingunni
og aðra „glæpi". Þar voru um þrjú
hundruð aðrir fangar, sem biðu
dóms fyrir sömu „glæpi". Aristo
gat farið frjáls ferða sinna í fang-
elsinu, hann heimsótti oft föður
sinn, tók skilaboð frá öðrum föng-
um og smyglaði tóbaki og pening-
um til þeirra frá ættingjum þeirra.
Margir þessara fanga vissu að
það beið þeirra ekkert annað en
dauðinn, og daglega komu tyrkn-
eskir fangaverðir, kölluðu upp nöfn
tíu til tuttugu fanga, sem svo voru
færðir burt og enginn heyrði neitt
frá þeim meir, fyrr en einn fang-
16 VIKAN 45 tbl-
ANNAR
inn kom aftur og sagði frá því sem
skeð hafði.
Socrates Onassis sagði syni sín-
um frá þessu, með tárin í augun-
um. Maðurinn sem slapp hafði ver-
ið dreginn fyrir herrétt með hinum
föngunum, þar sem liðsforingi
romsaði ákærurnar upp. Svo var
kveðinn upp dómur, flestir fengu
dauðadóm, og þeir voru látnir
standa á bekk og hengdir upp á
hálsinum. Síðan var bekknum
sparkað undan fótum þeirra. Nafn-
ið á manninum sem komst undan
var ekki á listanum, þess vegna
var hann færður aftur í fangelsið.
Fangarnir vissu að þetta voru ör-
lögin sem biðu þeirra allra. Aristo
var ákveðinn í því að bjarga föður
sínum. Hann gekk á milli tyrkneskra
vina fjölskyldunnar og fékk fimm-
tíu þeirra til að fara til lögreglu-
stöðvarinnar og mótmæla handtöku
Socratssar Onassis.
Þetta biargaði lífi hans, en hon-
um var ekki sleppt úr haldi. Aristo
var orðinn alveg félaus um þessar
mundir, en lánið var ekki laust við
hann. Hann hitti einn af tyrknesk-
um vinum föður síns, Sadik Topal,
sem saqði honum að hann hefði átt
töluvert af verðbréfum, skrautgrip-
um og poningum í öryggisgeymslu
á skrifstofu föður hans. Þar sem
Sadik var Tyrki var það ekki nein-
um vandkvæðum bund'ð að fá leyfi
til að leita í rústunum. Þeir fóru
með liðsforingja og tvö vitni með
sér til skrifstofubyggingar föður
Aristos. Það rauk ennþá úr rústun-
um, en þeir fundu peningaskáp-
inn. og Sadik fékk allar sínar eigur.
Þetta var tækifæri sem Aristo
mátti ekki láta ganga úr greipum
sér. Hann fór fram ó það að fá að
leita að eignum föður síns og ann-
arra og það var leyft. Hann fann
einkahólf föður síns og í því voru
fleiri þúsund tyrknesk pund, sem
fjölskyldan átti.
En Aristo náði því ekki að bjarga
föður sínum. Tyrkirnir sendu út þau
boð að allir grískættaðir menn, á
aldrinum 17—45 ára, skyldu skrá-
settir og annaðhvort reknir úr landi
eða settir í fangabúðir.
Aristo var ekki orðinn 17 ára, en
sá tími nálgaðist óðum, og vinur
hans, ameríski konsúllinn Parker,
ráðlagði honum eindregið að koma
sér burtu, það gæti verið lífshætta
fyrir hann að bíða eftir því að fað-
ir hans losnaði úr fangelsinu. Fjöl-
skyldan var öll komin úr landi, það
var aðeins amma Aristos sem var
HLUTI
horfinn, og það heyrðist aldrei neitt
fró henni.
— Eg ræð þér til að fara frá
Smyrnu, þú getur komizt með ame-
rískum tundurspi11i, sagði Parker.
Þetta var hræðileg klípa. Aristo
fór til föður síns.
— Þú verður að fara, sagði
Socrates Onassis. — Fjölskyldan
þarfnast þín, Aristo. Aristo lét
undan, nauðugur þó.
Þegar hann kom til föður síns í
síðasta sinn, til að kveðja hann og
færa honum mat, peninga og tóbak,
kom höfuðsmaðurinn, yfirmaður
Þannig var Onassis á æskuárum
sínum.
fangelsisins til hans. Hann sneri
sér að einum liðsforingjanna, benti
á Aristo og sagði: — Færið hann
inn á skrifstofu mína!
Aristo var tregur en það þýddi
ekkert að mótmæla. Hvað skyldi
höfuðsmaðurinn vilja honum? Hann
var búinn að fara frjáls ferða sinna
innan fangelsisins í fleiri vikur, og
bæði höfuðsmaðurinn og fanga-
verðirnir þekktu hann vel.
— Setztu, sagði höfuðsmaðurinn,
þegar þeir voru orðnir einir. —
Hvaðan hefur þú peningana sem þú
færðir föður þínum? Hve mikið var
það?
Upphæðin var 400 tyrknesk pund
(um 90 þúsund krónur). Höfuðs-
maðurinn spurði frekjulega: — Var
þetta peningaupphæðin, sem þú
tókst úr peningaskáp föður þíns?
Hvar er afgangurinn?
— Ég hef þurft að nota mikla
peninga, sagði Aristo.
— Ég trúi ekki einu orði af því
sem þú segir, sagði höfuðsmaður-
inn reiðilega. — Þú lýgur! Hve
mikið hefir þú látið hershöfðingj-
ann hafa?
Nú fór Aristo að skilja hvað hann
var að fara. Höfuðsmaðurinn hat-
aði hershöfðingjann, og hélt því
fram að Aristo hefði mútað hon-
um.
— Ég hefi ekki látið hann hafa
neina peninga, sagði Aristo. — Ég
hefi ennþá afganginn
Höfuðsmaðurinn vildi ekki trúa
honum. — Þú getur sagt það hverj-
um sem er, öskraði hann. Svo hélt
hann áfram: — Niður í kjallara með
þig! Við skulum sjá hvort þú lin-
ast ekki eftir hýðingar sjctta hvern
t:ma. Við skulum sjá hvort við fá-
um þá ekki að heyra sannleikann.
Síminn hringdi cg höfuðsmað-
urinn var boðaður á áríðandi fund.
Þegar hann fór sagði hann við her-
mann, sem var á verði á gangin-
um: — Passaðu vel upp á þennan
strák, ég þarf að tala betur við
hann, þegar ég kem aftur.
Nú varð Aristo alvarlega hrædd-
ur. Fyrir utan töluverða peninga-
upphæð, var hann lika með áríð-
andi skjöl og leynilsg skilaboð frá
samföngum föður sms!
Hermaðurinn ýtti honum með
bvssustingnum út í fangelsisgarð-
inn og lét hann ganga þar fram
og aftur. Það liðu fimmtán mfnút-
ur þangað til Aristo tók ákvörðun.
Hann sagði við sjálfan sig að hann
hefði aðeins einn möguleika. Ef
þeir næðu í skjölin, sem hann hafði
meðferðis, yrðu bæði faðir hans og
meðfangarnir skotnir. Hann varð
að flýja .
Hermaðurinn og Aristo höfðu
gengið hlið við hlið, en nú fór
gAristo að draga't aftur úr. Hann
náði því að dragast það langt aftur
úr að nokkurt bil var milli hans og
varðmannsins og þegar varðmað-
urinn sneri við við hliðið nctaði
hann tækifærið og smeygði sér út
fyrir. Hann slapp. Hann hljóp í
fimmtán mínútur, án þess að Hta
við, og þá var hann komrnn að
ameríska verndarsvæðinu.
Þegar hann sagði Parker sögu
sína, var konsúllinn skjótur til
bragðs. Hann benti Aristo á stórt
skrifborð, sem var með renniloku,
og sagði: — Skríddu þarna inn! Svo
dró hann lokuna fyrir.
Aristo kreppti sig saman í skrif-
borðshólfinu, og honum fannst heil
eilífð þangað til hann heyrði í tyrkn-
esku hermönnunum, sem ruddust
inn í skrifstofu konsúlsins. Aristo
heyrði foringjann segja að ungur
fangi hefði strokið. Þeir voru alveg
vissir um að hann hefði komizt inn